Bezoek aan de plantentuin in Gent

Na een valse start (we wilden eigenlijk in april voor mijn verjaardag gaan, maar er waren geen tijdsloten meer vrij) is het eindelijk gelukt: een bezoek aan de plantentuin in Gent.

Een groene oase in de stad

Reuzenwaterlelies in de Victoriaserre

Hoewel ik er graag kom, is de stad me na al die uitstappen nog steeds redelijk onbekend. Straatnamen zeggen me al helemaal niets. Het was dus een kleine verrassing toen de gps ons naar de plantentuin gidste en we vlak aan het citadelpark stopten, in het straatje waar we altijd parkeren als we naar het S.M.A.K. gaan, ha!

De tuin is al sinds 1903 op deze locatie te vinden, vlakbij het gloednieuwe Gents Universiteitsmuseum dat afgelopen najaar de deuren opende. Daar zijn we ook nog niet geweest, dus de kans is groot dat we binnenkort nog eens teruggaan.

De plantentuin bestaat uit verschillende delen, met buiten onder andere een rotstuin, een moestuin, een bostuin en een vijver waarnaast de rododendrons deze tijd van het jaar in bloei staan.

Rododendrons in bloei aan de vijver

Het is rododendronstijd!

Daarnaast zijn er ook nog serres. De succulentenserre is tijdelijk niet toegankelijk, maar de Victoriaserre, Subtropische en Tropische serres zijn zeker de moeite.

Bloemen in de Tropische serre

In de Victoriaserre zijn het de reuzenwaterlelies die de show stelen. In de Suptropische serre zagen we de recent uitgebloeide titan Arum (Amorphophallus titanum) en in de Tropische serre roken we de ene zalige geur na de andere.

waterlelies in de Victoriaserre

Subtropische plantenverzameling

Ben jij hier al geweest?

Praktisch:

Adres: Ledeganckstraat 35, 9000 Gent

De plantentuin en serres zijn gratis te bezoeken. Toegang tot de serres is vanwege de coronamaatregelen vooraf te reserveren. Je hebt dan binnen je tijdslot een halfuur de tijd om de serres te bezoeken.

https://www.gum.gent/nl/museum-plantentuin

Samenaankoop witloofwortels

Bericht aan alle witlovers! Voor het derde jaar op rij kan je via Noordlof je witloofwortels aankopen. Je kan ervoor kiezen om de witloof thuis te kweken (aan 30 cent per wortel) of in de kelder van Fundament in Antwerpen-Noord (aan 40 cent per wortel).

Bestellen kan nog tot en met 26 februari. Ophalen kan op zaterdag 29 februari tussen 17 en 20u of zondag 1 maart tussen 11 en 12u in de Sint-Amanduskerk van Antwerpen 2060, aan de zij-ingang (Sint-Amandusstraat).

Koos je ervoor om de witloof ter plaatse te kweken, dan kan je op die momenten meteen aan de slag!

Voor wie nog een groentje is op het gebied van witloof, organiseert Noordlof de workshop aan op 29 februari om 17u in de kerk. In dit filmpje krijg je ook al tips om met de wortels aan de slag te gaan.

‘Levende’ muren voor gezondere leerlingen

Terwijl veel scholen hun speelplaats vergroenen, gaan twee basisscholen in Antwerpen binnen aan de slag. Ik kreeg de kans om twee basisscholen in Antwerpen te bezoeken die meedoen aan een proefproject rond ‘levende’ muren.

De plantenmuur in een van de kleuterklassen van Omnimundo.

Basisscholen Omnimundo en De Wereldreiziger zijn niet toevallig proefkonijnen in dit experiment. Herinner je Curieuzeneuzen nog? Misschien heb je zelf meegedaan met dit grote burgeronderzoek naar de luchtkwaliteit in Vlaanderen? Uit dit onderzoek kwam onder andere naar voren dat Omnimundo en De Wereldreiziger op de meest vervuilde plek in Vlaanderen gevestigd zijn. De directeur van De Wereldreiziger, Jef Groffen, stelde het zo: ‘’Een lokaal met twintig kinderen ruikt soms erg muf. Helaas heeft een raam openen hier geen zin, omdat de buitenlucht nog veel slechter is.’’ Hoe triestig is dat?

De leerlingen zijn blij met hun ‘jungleklas’.

Naar aanleiding van deze barslechte resultaten startte het stedelijk onderwijs samen NADA, een Antwerps bedrijf gespecialiseerd in mosmuren en verticaal groen, een proefproject op. Bedoeling is om te meten wat de ecologische, psychologische en luchtzuiverende effecten zijn van plantenmuren.

NADA leverde de expertise, materialen en mensen om de plantenmuren te installeren. Zo’n plantenmuur bestaat eigenlijk uit een aantal modulaire panelen waarin planten in een bloempotje geplaatst worden. Onderaan het potje zit een buisje waarmee de planten water kunnen opnemen dat bovenaan in het paneel wordt gegoten. In een paneel van 50 op 60 cm passen al gauw 20 planten. In een kleine ruimte als een klaslokaal telt dat dus snel op!

Voor de keuze van de planten baseert NADA zich op de NASA, die een lijst van planten met een luchtzuiverende werking opstelde. Onder andere graslelie, tiengebodenplant en varens scoren goed op de lijst.

‘’We vinden het jammer dat scholen zo weinig ondersteuning en centen krijgen om hun klaslokalen te vergroenen’’, zegt Marieke Vos van NADA. ‘’We hopen dat we met dit onderzoek het nut van plantenmuren aan te tonen en anderen te stimuleren om hierin stappen te zetten.’’

NADA heeft het logo van Omnimundo in mos laten maken.

Of de plantenmuren ook echt de lucht in de klaslokalen verbeteren, zal het onderzoek uitwijzen. Toch zijn beide directeurs enthousiast. ‘’Het geeft meteen een andere sfeer in de klas en op school’’, zegt Barbara Baudenelle, directeur van Omnimundo. De school wil op termijn elk klaslokaal zijn eigen plantenmuur bezorgen. En terecht, want het ziet er echt fantastisch uit, toch? Een leerlinge zei dat het haar klas een ‘junglesfeer’ geeft en vindt het heel mooi om naar te kijken. Ik vond ook dat de klassen heel anders roken dan een gemiddeld klaslokaal. Veel frisser. Dat is misschien niet alleen de verdienste van de plantenmuur maar (ook?) van het genanotoestel dat NADA samen met de plantenwand installeerde. Zo’n toestel is eigenlijk een luchtzuiveraar voor kantoren en klaslokalen, ontworpen door een Fins bedrijf.

Voor De Wereldreiziger heeft NADA een moswand gemaakt op basis van ontwerpen van de leerlingen.

Ik vind het in ieder geval al een grote verdienste van het project dat men in beide scholen de groene microbe te pakken heeft. Bij Omnimundo kreeg de speelplaats extra planten en onderzoekt men de mogelijkheid om een moestuin op het dak te plaatsen. In De Wereldreiziger is de directeur ook vastbesloten om in elk klaslokaal plantenmuren te plaatsen. ‘’Onze levende muur in de gang is nu plots een plek geworden om spontaan een praatje te slaan’’, merkt de directeur. ‘’De leerkrachten vinden de plantenmuren in de klas rustgevend en ook onze leerlingen zijn enthousiast.’’

Groffen is wel sceptisch over het effect op de luchtkwaliteit.  ‘’Het probleem is hier zo dramatisch dat ik liever zou zien dat men ook de oorzaak van de vervuiling in onze buurt aanpakt. Dat zou iedereen ten goede komen.’’

Meer weten? Kijk op de website van NADA over hun Atmossfairproject.

Bananen en papaja uit Moorsel

Afgelopen weekend kon je weer binnengluren bij 200 ecologische tuinen in België en Nederland tijdens de Ecotuindagen van Velt. Met man en kind bezocht ik twee leuke initiatieven: een tropische tuin mét zwemvijver in Moorsel (Aalst) en een bostuin in Sint-Niklaas. Vandaag deel ik graag het verslagje van ons bezoek aan de tropisch tuin.

Ik ben al een tijdje fan van Mier vzw. Hun projecten zijn altijd origineel en doordrongen van permacultuur. Vorig jaar zag ik ze bijvoorbeeld in actie bij de opstart van een daktuin voor de scouts, compleet met gesjord aquaduct en vijver. Geniaal.

Toen ik hoorde dat ze sinds oktober aan de slag waren in een oude rozenkwekerij in Moorsel, een landelijke deelgemeente van Aalst, moest en zou ik een kijkje gaan nemen. Een meevaller dus dat ze meededen aan de Ecotuindagen van Velt!

Het jonge voedselbos in Moorsel.

In de Warme Meente, zoals de tuin heet, werkt Mier vzw samen met buurtbewoners aan een overdekt voedselbos vol tropische planten. Afgelopen maanden konden ze al hun eerste abrikozen oogsten – hoe geweldig is dat?

Tropische planten in de Warme Meente

De serre wordt ’s winters niet verwarmd, zodat de temperaturen tegen het vriespunt aanleunen. In de zomer lopen de temperaturen hoog op. Daarom kiest men voor exotische planten uit gebieden als Marokko of de Andes, waar je koude winters en hete zomers hebt. Denk aan zoethout, papaja, banaan, gember, perzik…

De tuinierders maken wel gebruik van het oorspronkelijke watersysteem: een sproei-installatie. Om het bewateren efficiënter te maken – een stokpaardje van de permacultuur – hebben ze gootjes gegraven en legden ze een subtropische zwemvijver aan – hoe geweldig is dat? (bis)

Tussen de bananenplant en aardbeienplanten loopt een gootje voor betere bewatering.

De zwemvijver van 12 meter lang en 4 meter breed en op sommige plaatsen 2 meter diep, met kinderbadje, heeft meerdere functies. In de winter vormt het een warmtebuffer, in de zomer als het snikheet is in de serre kan men er een verfrissende duik nemen. Uiteraard groeien er ook planten in het water zoals bladpeper, papyrus en waterkastanjes.

De geweldige zwemvijver is een paradijs voor de buurtkinderen.

Het hoeft verder geen betoog dat ik geweldig fan ben van het project. Ik ben benieuwd hoe het voedselbos de komende jaren zal veranderen en groeien.

Betalen voor plantgoed of een drankje doe je met faluns. Zo steun je ook meteen het project.

Ga trouwens gerust zelf een keer kijken! De tuin is regelmatig open op donderdag tussen 10 en 13 uur en zaterdag tussen 14 en 17 uur. Je kan er vaak plantgoed kopen of een sapje/pintje (schrappen wat niet past) drinken. Zo steun je meteen ook de tuin.

De Warme Meente, Keimolenstraat 5, 9310 Aalst.

Koninklijke serres

Een parktuin van maar liefst 14.000m² kan je nauwelijks een typische stadstuin noemen, maar de koninklijke serres van Laken liggen in Brussel en zijn dus een vorm van stadstuinieren, toch?

Een bezoek is in ieder geval een aanrader. Dat weet de koning ook en daarom zet hij elk jaar drie weken lang de tuinpoorten open. Als bezoeker volg je braaf de route, die je gelukkig genoeg foto’s voor je Facebookprofiel opleveren.

Aan fotogenieke planten geen gebrek

Het eerste deel van de wandeling leidt je langs het kasteel en de enorme parktuin, inclusief vijver, Japanse kerselaars (Prunus serrulata) in bloei en strak getrimde hagen Als je goed kijkt, zie je zelfs het grijze silhouet van de stad Brussel op de achtergrond.

Het tweede deel neemt je mee in de serres zelf, die in 1873 werden ontworpen door architect Alphonse Balat in opdracht van Koning Leopold II.

Een gekroonde serre

De serres zijn aangepast aan het landschap: zo loopt er een lange, overdekte gaanderij over de heuvels van de parktuin. Een pareltje! Moest ik lid zijn van de koningsfamilie en een beetje sportief, zou ik er gaan joggen wanneer het regent.

Af en toe aanschuiven

Nu was het joggen een beetje moeilijk omdat de gangen af en toe verstopten met fotograferende mensen. Onze buggy van de trappen te dragen, bleek al een goede workout. (Echt rolstoel- en kinderwagenvriendelijk zijn de serres dus niet. Daarom organiseert men op 25 april een speciale dag waarbij de route wél toegankelijk is voor mensen op wieltjes.)

Een uitgebreide collectie varens

Een deel van de plantencollectie is even oud als de serres zelf. Koning Leopold II liet onder andere planten uit zijn Afrikaanse achtertuin overkomen. Er is een grote variatie aan rododendrons, varens, orchideeën en hortensia’s te zien. In de lange gaanderijen zie je fuchsia’s en ooievaarsbek (geranium) in de meest uiteenlopende kleuren.

Bezoek aan de Koninklijke serres van Laken kan dit jaar nog tot en met 5 mei 2017. Toegangsprijs is 2,50€ per persoon (gratis onder de 18 jaar). Er is een parking recht tegenover de tuinen.

Luchtige kamerplanten

All I need is the air that I breathe, zongen The Hollies. Het zou het lijflied kunnen zijn van luchtplanten. Deze planten, ook wel Tillandsia genoemd, overleven prima zonder grond. In het wild vind je ze op de gekste plekken: op bomen en rotsen, maar ook op gebouwen en telefoonpalen.

Tillandsia recurvata (c) Panoramio

De meeste tillandsia’s zijn epifyten. Dat betekent dat ze op een andere plant groeien zonder erop te parasiteren. Anders dan bijvoorbeeld de maretak, die voedingsstoffen van zijn gastplant steelt, halen ze hun water en voedingsstoffen uit de lucht, uit dauw en uit regenwater. Hun wortels, als ze die al hebben, dienen enkel als anker.

Bromeliafamilie

Tillandsia’s komen in allerlei maten en vormen. Er zijn meer dan 650 soorten! Tillandsia zijn groenblijvende, meerjarige planten van de familie van de Bromeliaceae. Je vindt ze vooral in de bossen, bergen en woestijnen van Midden- en Centraal-Amerika, de Caraïben en in het zuiden van de Verenigde Staten. De soorten met dunne bladeren groeien in vochtige streken, terwijl de dikbladige variëteiten vooral voorkomen in droge gebieden.

Water en wind

De laatste jaren maakten luchtplanten een opmars als kamerplant. Dat hebben ze niet alleen aan hun bijzondere uiterlijk te danken, maar ook omdat ze relatief weinig onderhoud vragen. Toch houd je best rekening met een paar regels. Luchtplanten houden bijvoorbeeld van zonlicht, maar zet ze in de lente en zomer liefst niet in direct zonlicht. Zorg ook voor een goede luchtcirculatie.

Tillandsia’s doen het heel goed in de buurt van het venster in je badkamer of keuken, maar je kan ze ook prima in je woonkamer houden. Je moet dan wel zorgen voor voldoende vocht. Dat doe je door ze te besproeien met water of door ze een badje te geven. In de koude maanden is een keer per een à twee weken prima, in de warme maanden doe je dit best iets vaker. Gebruik liever regenwater of gedemineraliseerd water dan leidingwater, want tillandsia’s houden niet van kalk.

Trage groeiers

Qua temperatuur zijn tillandsia’s niet echt kieskeurig. Ze verdragen vlot temperaturen tussen 10 en 32°C. Bij lagere temperaturen hebben ze minder vocht nodig. Hoe hoger de temperatuur hoe meer (indirect) zonlicht ze nodig hebben. Wanneer er in de wintermaanden weinig licht is, zijn hoge temperaturen funest. Hang ze dan liever op een koudere, lichte plek, bijvoorbeeld voor een raam zonder centrale verwarming eronder.

Bemesten is eigenlijk niet nodig. Tillandsia’s groeien zo traag dat ze weinig voedingsstoffen nodig hebben. Je kan af en toe wat kamerplantvoeding of bromeliamest aan het water toevoegen.

Het is erg moeilijk om luchtplanten via zaad te kweken. Zelfs professionele kwekerijen wagen zich hier niet aan. Het duurt jaren voordat een plant klaar is voor verkoop. Veel vaker halen kwekerijen stekken uit moederplanten die uit de natuur gehaald zijn. Een luchtplant kan meerdere stekken geven voordat ze uitgeput is.

 Terrarium of muur

Luchtplanten kunnen een echte blikvanger zijn in je interieur door ze in een kader of hangpot aan de muur te bevestigen. Je kan er ook leuke terrariumlandschappen mee maken door ze aan schors, een mooie steen of mos te bevestigen.

(Dit artikel verscheen eerder in het tweemaandelijkse magazine Stadstuinieren, editie juli 2016)

Bewaren

4 manieren om van je (kamer)plant af te komen

Soms zie ik bij het huisvuil een mooie sanseveria staan, of een verwaarloosde palmplant. Zonde natuurlijk, want in plaats van de plant in de vuilnisbak te gooien, kan je er iemand anders blij mee maken.

1. Plantenasiel

De Nederlandse Rachelle Klaassen kreeg een paar jaar geleden medelijden met de gedumpte planten en startte in Amsterdam het allereerste plantenasiel op. Mensen konden hun verwaarloosde planten bij haar binnen brengen waarna zij er een nieuwe eigenaar voor zocht. Ondertussen heeft haar initiatief navolging gekregen in onder andere Zwolle en Antwerpen.

Vandaag maakte Rachelle bekend dat ze ermee stopt, maar het asiel blijft verder leven via deze Facebookpagina waarop mensen onderling planten kunnen weggeven.

2. Freecycle

Een andere plek waar je jouw plant kwijt kan, zijn de talloze Freecyclegroepen op Facebook. Via deze Facebookgroepen – gewoonlijk opgestart per regio – kan je oude en nieuwe rommel kwijt, maar dus ook planten. Er is ook een aparte Facebookpagina waar winterharde, exotische planten weggegeven worden.

3. Plantenruil

Nog op Facebook vind je Plantenruilgroepen – ook weer opgedeeld per regio – waar je planten, maar ook zaden en stekken kan ruilen. Of gewoon weggeven natuurlijk.

4. Kringwinkel

Maar ook zonder Facebook kan je jouw plant kwijtraken. Kringwinkel Antwerpen startte onlangs met een pilootproject waarbij je de verwaarloosde plant in een van de kringwinkels afgeeft. De planten worden dan naar ZNA De Foyer gebracht, een dagcentrum voor psychiatrische patiënten. Nadat de patiënten de planten weer tot leven hebben gewekt, worden ze verkocht in de kringwinkel in de Kroonstraat (Antwerpen).

Als het project aanslaat, zullen andere kringwinkels binnenkort volgen!

Misschien moest ik mijn lief eens overtuigen om zijn arme orchidee weg te geven. Die staat nu weg te kwijnen op de vensterbank…

Een straffe tuinier die dit nog kan redden!

De stadstuin van Tamara

Onlangs maakte ik kennis met Tamara, een Russische dame die al vele jaren met haar man in Merksem (Antwerpen) woont. Tamara is gepassioneerd door cactussen en succulenten en nodigde me uit om eens te komen kijken naar haar dak- en wintertuin.

Curieuzeneus als ik ben naar andermans stadstuin, laat ik zo’n uitnodiging niet aan mij voorbij gaan. En het was absoluut de moeite!

Tamara in haar wintertuin.

Overal waar je kijkt, zie je cactussen en vetplanten.

Wat ooit een gewoon dakterras was, is ondertussen omgetoverd tot een fantastische wintertuin waar elk plekje benut wordt. Overal waar je kijkt, staat of hangt een plant. Spiegels zorgen voor extra licht.

Tamara’s man bouwde eigenhandig een serre bovenop het terras en gebruikte daarvoor aluminium ramen in alle formaten. Het is niet alleen kostenbesparend om met gerecycleerd materiaal aan de slag te gaan. In de zomer gaan alle ramen open, zodat de planten genoeg lucht krijgen en insecten hun gang kunnen gaan. Er bloeit dan ook altijd wel een plantje.

Tamara’s man recycleerde aluminium ramen tot een op maat gemaakte serre.

Het minste dat je kan zeggen, is dat het koppel erg inventief is. Een stuk glijbaan wordt omgetoverd tot een waterval, om de luchtvochtigheid in de serre te verbeteren.

Een stuk glijbaan wordt binnenkort omgetoverd tot waterval.

Tamara zorgt voor haar planten als zijn het haar kindjes. Haar goede zorgen werpen hun vruchten af – en dat mag je bijna letterlijk nemen. Elke plant in haar tuin geeft minstens een keer per jaar bloemen. “Sommige zo groot als een hoofd!”, aldus Tamara.

Een cactus is ondertussen meer dan zes meter hoog. “Voor deze cactus hebben we het dak van de serre verhoogd,” vertelt ze, “maar nu is het weer bijna te klein geworden. We zijn nog hard aan het nadenken over een oplossing. We kunnen niet nog eens het dak verhogen.” (lacht)

De hoogste cactus is meer dan zes meter lang. De hangpotten worden aan metalen kettingen vastgemaakt.

Alle cactussen en succulenten verblijven tijdens koude dagen en nachten in de wintertuin, maar vanaf dat het weer het toelaat, verhuizen een aantal planten naar het dakterras. “Niet alle planten kunnen goed tegen direct zonlicht”, legt Tamara uit. “Vooral cactussen hebben veel baat bij zonlicht, dan geven ze mooie bloemen.” Sommige cactussen zet je best in de halfschaduw, andere kunnen de volle zon wel verdragen. Vrieskou kunnen ze geen van alle goed aan.

Op het dakterras kweekt Tamara ook groenten.

Naast vetplanten en cactussen, kweekt Tamara ook groenten, kruiden en fruit zoals aardbeien en bessen op haar dak. Ze gebruikt daarvoor onder andere emmers en zelfs een oud kinderzwembadje. Tomaten krijgen een ideale plek in de zon, maar uit de regen onder een gerecupereerde lichtkoepel op een houten kader.

Tamara teelt onder andere peterselie, uien en tomaten op haar daktuin.

Wat ik vooral onthoud van mijn bezoek, is de liefde voor haar planten, de vindingrijkheid om met een beperkte oppervlakte en gerecycleerd materiaal aan de slag te gaan en haar tip om cactussen – toch wel een echte kamerplant – in de zomer gewoon buiten te zetten.