De kloostertuin: tuinieren met woonzorgbewoners

In september maakte ik samen met Koen Wynants en Astrid Vingerhoets De Kiem, een krantje over samentuinen in district Antwerpen. Omdat we veel te veel tekst hadden, publiceer ik op mijn blog de gesneuvelde portretjes over enkele samentuinen. Vandaag: de Kloostertuin.

De Kloostertuin werd opgericht in 2019 toen woonzorgcentrum Hollebeek zijn tuin wilde openstellen voor de buurt om er een echte gemeenschapstuin van te maken. Hiervoor klopten ze aan bij Samenlevingsopbouw. Op die manier geeft men een semi-publieke ruimte terug aan de wijk.  

Buurtbewoners geven de samentuin van het woonzorgcentrum mee vorm (c) Samenlevingsopbouw

Het Kiel is een drukbevolkte wijk met veel sociale woningen die het ontbreken aan een eigen stukje groen. Een open plek waar ontmoeting, tuinieren en tal van activiteiten mensen samenbrengt was dus meer dan welkom.  

De link met het woonzorgcentrum blijft, want zelfs de minder mobiele bewoners maken gretig gebruik van de groene ruimte. Het regenwater van het dak leidt men terug naar de tuin door middel van een waterpunt. 

De buurt werkt de samentuin uit en kijken samen hoe de Kloostertuin een echt buurtpark kan worden. De geoogste groenten zijn voor de tuinvrijwilligers, wat overblijft gebruikt men in workshops rond gezonde voeding in de buurtwerking.  

Corona gooide natuurlijk wat roet in het eten, omdat samenkomen plots geen vanzelfsprekendheid meer was. Gelukkig kan dat weer. Vrijwilligers worden vooral aangetrokken door het buurtnetwerk en iedereen die van de tuin wil genieten, is welkom.  

Kloostertuin, Adres Turnersstraat 38, 2020 Antwerpen  

E diether.geniets@samenlevingsopbouw.be  

Lekkeroever: geen samentuin maar een samenbos

In september maakte ik samen met Koen Wynants en Astrid Vingerhoets De Kiem, een krantje over samentuinen in district Antwerpen. Omdat we veel te veel tekst hadden, publiceer ik op mijn blog de gesneuvelde portretjes over enkele samentuinen. Vandaag: Lekkeroever.

Lekkeroever is niet echt een samentuin – eerder een samenbos (in wording) waar meerjarige planten uit het voedselbos een plek krijgen. Plukgeluk, een vzw uit Vremde, vormt de 8000m² (!!) gazon tussen de woonblokken van het Europapark op Linkeroever stilletjes aan om tot een nectarwoud.

Samentuinders planten gewassen aan (c) Plukgeluk vzw

Samen met vrijwilligers planten ze gewassen volgens de principes van de permacultuur. De planten zijn zo veel mogelijk inheems omdat biodiversiteit op de eerste plaats komt.

Een echte ‘oogst’ zoals in de typische moestuin heb je hier niet. Zo hebben ze onlangs 1200 appelbomen geënt om uit te delen onder Antwerpenaren. Ze willen vooral een educatieve tuin zijn waar kinderen ecosystemen leren observeren en eetbaar groen leren kennen.

De grond kregen ze voor minstens 5 jaar in concessie via Woonhaven en ligt deels bovenop een ondergrondse parking. Onlangs kregen ze ernaast nog een stuk grond onbeperkt in bruikleen van het Agentschap Wegen en Verkeer.

Omdat de poldergrond waarop men tuiniert goed water vasthoudt, moeten ze amper water geven. In uiterste nood gebruiken ze  een kraantje van Woonhaven. Zodra de vergunning in orde is, leggen ze een vijver aan die als wateropslag werkt, maar ook voor drinken en koelte zorgt en dieren aantrekt als amfibieën en libellen. 

Lekkeroever is altijd op zoek naar vrijwilligers, in het bijzonder (maar niet uitsluitend) naar mensen die overweg kunnen met een zeis, iets kennen van fruitbomen snoeien of herborist zijn. 

Lekkeroever, Gloriantlaan 52, 2050 Antwerpen.
F @plukgelukBE
IG @plukgelukvzw
E plukgelukvzw@gmail.com

Damhof: een samentuin voor de buurt

In september maakte ik samen met Koen Wynants en Astrid Vingerhoets De Kiem, een krantje over samentuinen in district Antwerpen. Omdat we veel te veel tekst hadden, publiceer ik op mijn blog de gesneuvelde portretjes over enkele samentuinen. Vandaag: Damhof, de samentuin waar ik zelf als vrijwilliger actief ben.

Een jaar geleden bestond het terrein van deze samentuin nog uit asfalt. De eigenaar van de site, de projectontwikkelaar Triple Living, gaf Damhof de toestemming om 550m² steen uit te breken en er een samentuin te starten waar zowel in volle grond als in bakken getuinierd wordt.

In de bonentipi spelen de kinderen

Nu is er niet alleen een moestuin en serre, maar ook bloemenborders met vaste en eenjarige planten, een kippenhok en speelplekjes. Hoewel de tuin op privaat terrein ligt, is het altijd toegankelijk. Buurtbewoners komen er graag wandelen – met of zonder hond – en kinderen ravotten er in de bonentipi of rond het speelhuisje.

Op termijn zal de tuin publiek domein worden. Damhof heeft een contract met de ontwikkelaar om er te blijven tuinieren, ook wanneer de nieuwbouw er zal staan. Sowieso is er in de plannen voor de site ruimte voorzien voor een samentuin.   

Afgelopen zomer koppelde Damhof een regenton aan het dak van het nabijgelegen pakhuis. Binnenkort wil men dit nog verder laten overlopen in een zelf gegraven opvangbekken en wadi, waarlangs planten groeien als watermunt en smeerwortel.

De vaste kern van ongeveer 10 vrijwilligers zorgt voor minstens 1 wekelijks tuiniermoment. De andere vrijwilligers – een 50-tal – wordt daarvan op de hoogte gebracht via sociale media, WhatsApp en e-mail. Ze werken ook samen met andere partners. Zo loopt er bijvoorbeeld een project met een buurtvereniging ‘Vogels op den Dam’ om de mussen terug te brengen naar de buurt.

Damhof, Lange Lobroekstraat tegenover nr 41

F @damhof

IG @damhof2060

E samentuindamhof@gmail.com

De samentuinkrant is uit!

Heb jij de Antwerpse samentuinkrant al gezien? Ik ben heel benieuwd wat je ervan vindt!

De papieren versie van De Kiem, zoals we de Antwerpse samentuinkrant noemden, kon je onder andere vinden op de netwerkdag voor Samentuinen gisteren. De digitale versie vind je hier.

Bij het opmaken kwam het nodige knip- en plakwerk aan te pas

Het was in ieder geval super leuk om te maken, al moest alles verschrikkelijk snel gaan, ha. Tussen de eerste en enige redactievergadering en het krantje klaar voor druk zat precies anderhalve week.

We verzamelden foto’s, contactgegevens van alle samentuinen in district Antwerpen, schreven artikels… Maar het leukste vond ik de workshop van Commons Lab waarin ik het materiaal mocht vormgeven tot een echte krant. Mét schaar en lijm. En ook nog veel kopspelden en garen.

Knutsel-Bie

En daar, in een kamertje van het prachtige museum Plantin-Moretus, ontdekte ik dat we veel te veel tekst en foto’s hadden verzameld voor de luttele 4 pagina’s die we mochten vullen. Dus de komende week deel ik graag nog een paar portretten van Antwerpse samentuinen die onder het motto kill your darlings de persen niet haalden.

Veel leesplezier!

Velt-ecotuindagen: 7 boeiende stadstuinen

In het weekend van 5 juni vinden de Velt-ecotuindagen plaats. Ook dit jaar doen er heel wat interessante stadstuinen mee. Ik zet er hier een paar op een rijtje.

Sint-Niklaas – tuin van Lieven Bauwens

Een relatief jong voedselbos van 300m² in de stad. Vooral veel fruitbomen en een vijver.

Lokeren – Bes en bloem

Bloemenplukweide van een halve hectare die werkt volgens de principes van de biologische landbouw.

Gent – De Verwildering

Kruidenteelt, micro-landbouw, wilde planten, doorlevende groenten en prille bostuin.

Maastricht – Schaduwrijke permacultuur stadstuin

Tuin van 30m² waar men werkt met heliofietenfilter, regenwater aquaponics, grijswatercircuit en hoogteverschillen.

Brugge – Kruidentuin en bloemenweide Tudor 

Grote collectie kruiden en kleinfruit aan het kasteel van Tudor.

Utrecht- Inspiratietuin De Watertuin

Watervriendelijke voorbeeldtuin met tips rond wateropvang en -infiltratie. 

Mol – Samentuin De Warmoes

Gemeenschappelijke tuin met onder andere een boomschommel, kruidenspiraal, speelbosje, lemen bakoven, fruit en groenten.

Omwille van de coronamaatregelen is het verplicht om je bezoek te reserveren. Reserveren kan via de links hierboven. En nu duimen dat het weer meezit!

Een regenton voor de straat

Het beeld van België als land waar het altijd regent, kreeg de laatste jaren een deuk. We hebben nu al langere periodes van droogte, zo erg dat het grondwaterpeil historisch laag staat. Water is zelfs hier een kostbaar goed aan het worden. En dan is het te gek voor woorden dat er tijdens elke regenbui liters water in het riool verdwijnt of dat je je tuin besproeit met drinkwater.

In De Pretstraat in Antwerpen werkten de buren samen voor regentonnen in de straat.

Een regenton is daarom onmisbaar in de tuin. En waarom ook niet een delen met je buren?

Omdat zo’n ton een serieuze investering is, organiseren Commons Lab Antwerpen en Klimplant samen een groepsaankoop voor regentonnen.

Je hebt de keuze tussen drie types regentonnen, afhankelijk van je beschikbare plaats op privé of openbaar domein.

• De achtergevelton is geschikt voor gebruik op privéterrein, bijvoorbeeld aan je achtergevel, ze vangt 300 liter water op. Je kan ze optioneel met hout bekisten. Kostprijs: 121 euro.
• De voorgevelton is geschikt op elk voetpad van minstens 210 cm breed, ze beschikt immers over een ingebouwde plantenbak. Deze ronde ton met een maximale diameter van 6o cm heeft een capaciteit van 300 liter. Kostprijs: 263,50 euro.
• De grote ton is enkel geschikt voor samentuinen of privéterrein. Ze kan tot 1000 liter opvangen. Je kan ze met hout bekisten en bovenop een plantenbak installeren. Kostprijs: 95 euro.

Zelf heb ik dezelfde ‘voorgevelton’ trouwens al jaren in mijn stadstuin staan. Ik vind het leuk dat er bovenop de ton nog plaats is voor een plantje. Klimplant koos bewust voor dit type ton, want je mag van de stad alleen een gevelton plaatsen als die ook als geveltuin dient….

Er zijn nog andere voorwaarden vanuit de stad:

• Je voetpad moet minstens 210 cm breed zijn.
• De ton mag voetgangers en rolstoelgebruikers niet hinderen. Bovendien moeten passanten elkaar vlot kunnen kruisen, zonder het voetpad te moeten verlaten.
• Het water dat wordt opgevangen in een gevelton is toegankelijk voor de hele buurt. Iedereen mag aanspraak maken op dit water.
• De regenton moet een terugloop naar de riolering hebben. Plaats een vulautomaat. (Een handleiding om de ton te installeren vind je trouwens hier)
• De regenton moet in de gevel vastgemaakt zijn. Gebruik een stevig lint of spanband voor de verankering. 

Meer weten over de groepsaankoop? Kijk op de website van Klimplant. Je kan nog bestellen tot en met 26 juli 2020.

6 tips voor startende samentuinen

Tijdens de wintermaanden vallen de tuintaken grotendeels stil. Behalve wanneer je een samentuin wil opstarten! Dan is er altijd genoeg te doen: medetuiniers en een locatie zoeken, tuinplannen maken, buurtbewoners informeren…

De Tuin van Zorro, een samentuin in Mechelen

In het voorjaar sprak ik met Hilde en Rita, twee ervaren samentuinierders uit de Tuin van Zorro in Mechelen. Zij gaven een aantal gouden tips voor startende samentuinen:

Zie het niet te groots. Volgens Hilde en Rita is het heel verleidelijk om heel veel mensen te ronselen voor je samentuin. Toch houden zij hun ledenaantal liever op maximum 10. Zo lopen de tuiniers elkaar niet in de weg en heeft iedereen iets om handen in de tuin.

Begin met makkelijke gewassen. Goede oogsten werken motiverend. Begin dus met sla en courgette, daarmee gaat het bijna nooit mis. Bloemkool kan je later nog proberen.

Let it go! Laat dingen los om ergernis te vermijden. Je werkt samen met een groep mensen dus het is belangrijk om goed overeen te komen en je niet druk te maken over kleine dingen.

Maak goede afspraken over de verdeling van de oogst. In de Tuin van Zorro gaat de verdeling van de opbrengst vanzelf. De oogst verzamelt men tijdens de tuinmomenten op een plek. Iedereen neemt dan wat hij of zij nodig heeft. Men houdt geen score bij over wie hoe vaak geweest is en hoeveel oogst hij of zij mag meenemen. Om wrevel te vermijden, kan je best vooraf goede afspraken maken.

Volg af en toe een moestuincursus om de basisprincipes van het tuinieren onder de knie te krijgen. Zo til je je moestuinvaardigheden wat sneller tot een hoger niveau!

Plaats zeker een picknicktafel! In de Tuin van Zorro kweekt men het groepsgevoel aan de picknicktafel. Men babbelt en borrelt er en is volgens Hilde en Rita het geheim achter het succes van hun samentuin.

En als bonus nog deze tip: heel opvallend vond ik de omgang van de samentuinierders met hun buren. Bij de opstart informeerden ze hen over hun plannen en ze nodigen ook regelmatig de buurt uit voor een bezoekje. Ze nemen klachten (bijvoorbeeld over een tak die over een omheining hangt) serieus. Daardoor hebben ze een goede band met hun buren die op hun beurt een oogje in het zeil houden wanneer de tuiniers er zelf niet zijn of hen water geven die keer toen hun regenvaten uitgeput waren.

Veel succes met jullie eigen samentuin!

Dit blogbericht is een herwerking van een artikel dat ik voor het magazine Stadstuinieren (2019-03) schreef. Een nieuwe editie ligt vanaf deze week in de krantenwinkel.

Ecotuindagen 2018

Naar jaarlijkse traditie ga ik het eerste weekend van juni weer rondneuzen in enkele stadstuinen. ‘Inspiratie opdoen’ zoals dat in de boekskes heet, maar eigenlijk komt het neer op mij schaamteloos vergapen aan weelderige bloemenborders en ecologische moestuintips ontfutselen van ervaren tuiniers.

Uit de lijst van deelnemende tuiniers – meer dan 250 tuinen doen dit jaar mee, een record – maakte ik alvast een shortlist:

• Je kan zondag 3 juni tussen 10 en 16 uur een fietslus volgen langs 5 samentuinen in Deurne. De route haal je af in een van de deelnemende samentuinen, bijvoorbeeld Drakenhof (Grensstraat ingang tegenover Mortselsesteenweg 48). Meer details.
• De geweldig gezellige en kindvriendelijke bostuin uit Sint-Niklaas doet dit jaar ook weer mee. Meer details.
• De onder tuinbloggers beroemde Fruitberg is ook van de partij. Meer details.
• Opvallend hoeveel Nederlandse tuinen er dit jaar mee doen. In Amsterdam bijvoorbeeld of Den Haag.
• In Lier kan je naar een zelfplukbloemenweide.
• In Vilvoorde ligt er een medicinale kruidtuin die volgens de permacultuurprincipes groeit.
• Kinderen gaan volgens mij veel plezier hebben op deze plek in Mechelen, met blotevoetenpad en kinderanimatie.

Dit zijn alvast meer tuinen dan ik zelf zal kunnen bezoeken, helaas.

Stel zelf je lijstje samen via de lijst van deelnemende tuiniers op de website van Velt. Veel plezier!

 

Antwerpen Tuinstad

Hoe kunnen we van Antwerpen een echte Tuinstad maken? Dat was de vraag op de commons assembly vandaag, een soort Staten-generaal waar Antwerpenaren ideeën konden uitwisselen om de stad te vergroenen.

Zo’n 30-tal mensen verzamelden op deze warme lentedag in een donker zaaltje van de internationale kunstencampus deSingel. Over engagement gesproken!

De bewoners van de Pieter Génardstraat bruisen van de ideeën!

In de voormiddag wisselden we verhalen en contacten uit. Elf groene initiatieven mochten hun werking uitleggen. Bram was er bijvoorbeeld, de boer van PAKT. Er was een delegatie van de Pieter Génardstraat, een van de drie tuinstraten, en bewoners van de wijk Sint-Andries die hun buurt klimaatrobuust maken. Afgevaardigden van Velt en Natuurpunt waren ook van de partij en ik mocht er mijn blog voorstellen.

Veel boeiende mensen bij elkaar! Ik deed in ieder geval een waslijst aan blogideeën op. Zo veel plekken in de stad die ik (nog) eens moet bezoeken.

In het zonnetje werkten we ideeën verder uit.

In de namiddag deden we een poging om een paar nieuwe ideeën uit te werken. Hoe je parkeerplaatsen (tijdelijk) kan omvormen tot groene speel- of ontmoetingszones bijvoorbeeld. Of hoe we Antwerpen als echte tuinstad kunnen profileren.

Sommige ideeën zullen nu worden ingediend als project bij de burgerbegroting. Via stad Antwerpen is er ruim 100.000 euro beschikbaar voor groen in de straten en meer dan 55.000 euro voor gemeenschapstuinen. Andere inwoners van het district mogen natuurlijk ook voorstellen indienen!

Er beweegt in ieder geval wat in Antwerpen rond vergroening. Wordt vervolgd op deze blog…

Inspiratiedag voor een groener Antwerpen

Het betonnen bos Antwerpen is langzaam aan het vergroenen. Buurtbewoners starten samentuinen op, zoals die op het Zuster-der-Armenplein of in het Blindenhof. Scholen breken de speelplaats open en maken er een natuurlijke speelplek van met klimbomen en sneukelstruiken. Men tuiniert op daken, langs gevels en op pleinen.

De Blindentuin in het Park van Leysen in Berchem

Op 5 mei verzamelen Antwerpenaren die van hun stad een echte Tuinstad willen maken in de internationale kunstencampus deSingel. Tijdens de derde editie van BOTANIK organiseert men er voor het eerst een commons assembly, een soort Staten-generaal waar initiatiefrijke Antwerpenaren verzamelen. Burgers, ondernemers, ambtenaren, politici, activisten, studenten… wisselen tijdens deze dag ideeën uit en smeden plannen om Antwerpen structureel te vergroenen.

Programma en info vind je hier. Inschrijven kan via deze link.

Ik zal er zijn, misschien tot dan?