De kloostertuin: tuinieren met woonzorgbewoners

In september maakte ik samen met Koen Wynants en Astrid Vingerhoets De Kiem, een krantje over samentuinen in district Antwerpen. Omdat we veel te veel tekst hadden, publiceer ik op mijn blog de gesneuvelde portretjes over enkele samentuinen. Vandaag: de Kloostertuin.

De Kloostertuin werd opgericht in 2019 toen woonzorgcentrum Hollebeek zijn tuin wilde openstellen voor de buurt om er een echte gemeenschapstuin van te maken. Hiervoor klopten ze aan bij Samenlevingsopbouw. Op die manier geeft men een semi-publieke ruimte terug aan de wijk.  

Buurtbewoners geven de samentuin van het woonzorgcentrum mee vorm (c) Samenlevingsopbouw

Het Kiel is een drukbevolkte wijk met veel sociale woningen die het ontbreken aan een eigen stukje groen. Een open plek waar ontmoeting, tuinieren en tal van activiteiten mensen samenbrengt was dus meer dan welkom.  

De link met het woonzorgcentrum blijft, want zelfs de minder mobiele bewoners maken gretig gebruik van de groene ruimte. Het regenwater van het dak leidt men terug naar de tuin door middel van een waterpunt. 

De buurt werkt de samentuin uit en kijken samen hoe de Kloostertuin een echt buurtpark kan worden. De geoogste groenten zijn voor de tuinvrijwilligers, wat overblijft gebruikt men in workshops rond gezonde voeding in de buurtwerking.  

Corona gooide natuurlijk wat roet in het eten, omdat samenkomen plots geen vanzelfsprekendheid meer was. Gelukkig kan dat weer. Vrijwilligers worden vooral aangetrokken door het buurtnetwerk en iedereen die van de tuin wil genieten, is welkom.  

Kloostertuin, Adres Turnersstraat 38, 2020 Antwerpen  

E diether.geniets@samenlevingsopbouw.be  

Lekkeroever: geen samentuin maar een samenbos

In september maakte ik samen met Koen Wynants en Astrid Vingerhoets De Kiem, een krantje over samentuinen in district Antwerpen. Omdat we veel te veel tekst hadden, publiceer ik op mijn blog de gesneuvelde portretjes over enkele samentuinen. Vandaag: Lekkeroever.

Lekkeroever is niet echt een samentuin – eerder een samenbos (in wording) waar meerjarige planten uit het voedselbos een plek krijgen. Plukgeluk, een vzw uit Vremde, vormt de 8000m² (!!) gazon tussen de woonblokken van het Europapark op Linkeroever stilletjes aan om tot een nectarwoud.

Samentuinders planten gewassen aan (c) Plukgeluk vzw

Samen met vrijwilligers planten ze gewassen volgens de principes van de permacultuur. De planten zijn zo veel mogelijk inheems omdat biodiversiteit op de eerste plaats komt.

Een echte ‘oogst’ zoals in de typische moestuin heb je hier niet. Zo hebben ze onlangs 1200 appelbomen geënt om uit te delen onder Antwerpenaren. Ze willen vooral een educatieve tuin zijn waar kinderen ecosystemen leren observeren en eetbaar groen leren kennen.

De grond kregen ze voor minstens 5 jaar in concessie via Woonhaven en ligt deels bovenop een ondergrondse parking. Onlangs kregen ze ernaast nog een stuk grond onbeperkt in bruikleen van het Agentschap Wegen en Verkeer.

Omdat de poldergrond waarop men tuiniert goed water vasthoudt, moeten ze amper water geven. In uiterste nood gebruiken ze  een kraantje van Woonhaven. Zodra de vergunning in orde is, leggen ze een vijver aan die als wateropslag werkt, maar ook voor drinken en koelte zorgt en dieren aantrekt als amfibieën en libellen. 

Lekkeroever is altijd op zoek naar vrijwilligers, in het bijzonder (maar niet uitsluitend) naar mensen die overweg kunnen met een zeis, iets kennen van fruitbomen snoeien of herborist zijn. 

Lekkeroever, Gloriantlaan 52, 2050 Antwerpen.
F @plukgelukBE
IG @plukgelukvzw
E plukgelukvzw@gmail.com

Twee intensieve daktuinen in Deurne

Afgelopen weekend organiseerde het Ecohuis in Antwerpen klimaatwandelingen in de stad. Tijdens de wandeling in Deurne bezochten we 2 indrukwekkende daktuinen en speelde dit liedje onafgebroken in mijn hoofd.

De eerste daktuin is een echte tuinkamer. Het lijkt alsof je in een ruïne zit waar je kan tafelen, spelen, marshmallows roosteren aan de vuurkorf en genieten van het leven in je tuin. Of ja, ruïne is misschien wat oneerbiedig. Het voelde eerder aan als een Engelse cottage tuin, zo eentje met oude muurtjes, stenen en weelderige borders.

• 

• 

• 

Toen de bewoners het huis kochten, stond er in de tuin een werkhuis. Omdat de bovenste verdieping van het gebouw niet in gebruik was, besloten ze het dak eraf te halen, een muur open te maken en – heel belangrijk – het plafond van het gelijkvloers te verstevigen met nieuwe balken om 28 ton (!) extra gewicht te kunnen dragen.

De intensieve daktuin is ongeveer 70 cm dik, door onder andere een drainagemat, filter en een laag lavasteentjes van 30-40 cm. De eigenaars kozen voor droogteresistente planten in de borders, omdat het er in de zomer heel erg warm wordt tussen de stenen.

Het meest spectaculaire is misschien nog wel de lange loopplank. Die maakt een verbinding tussen de daktuin en het huis, dat ook helemaal bekleed is met gevelplanten.

• 

• 

De geveltuin krijgt 2 keer per dag automatisch water uit de regenput. De overschot van het water loopt terug naar de regenput, zodat er niets verloren gaat.

In de tweede intensieve daktuin wordt minder geleefd en meer genoten van het groene uitzicht. De bewoner vindt groen in de stad erg belangrijk, maar omdat ze zelf geen groene vingers heeft, gebeurde de plantenkeuze door een tuinaannemer en zijn het voornamelijk onderhoudsvriendelijke planten, zoals een beukenhaag die een keer per jaar gesnoeid moet worden.

Water geven verloopt ook automatisch, via een waterdruppelsysteem dat verbonden is met een regenput van 50.000 liter.

De daktuin werd ook tegelijkertijd met de verbouwingen aan het huis gedaan, waardoor er meteen rekening kon gehouden worden met het gewicht en de waterhuishouding.

• 

• 

• 

• 

In de tuin wordt ook amper geleefd. Er zijn wel wandelpaadjes en plekjes om te zitten, maar zelf vindt de bewoner het meestal te warm om in de tuin te vertoeven. In de zomer zorgt het 60 cm dikke dak er wel voor dat haar huis heel fris blijft, zelfs tijdens hittegolven.

Belangrijkste tip als voor voor dit soort daktuin wil gaan: houd hier al van bij de eerste verbouwingen aan je huis rekening mee. Het gewicht van zo’n dak is enorm, dus denk aan extra balken, op welke manier je binnen je plafonds isoleert… Je kan later nog beslissen om de tuin erop te zetten (als je weer moet sparen, bijvoorbeeld…) Want ondanks de flinke klimaatpremie die je als Antwerps stadsbewoner kan aanvragen, kost dit toch een serieuze cent.

Had je tien miljoen, wat zou jij dan doen? Daktuin1 of 2?

Een serre op je dak

Je dak vergroenen, heeft veel voordelen. Het is goed voor de biodiversiteit, werkt verkoelend in de zomer en isolerend in de winter en helpt mee het riool te ontlasten tijdens grote regenbuien. Iedereen kent wel de groendaken met sedumplantjes, maar sommige mensen gaan een stapje verder.

De inwoners van dit huis in Borgerhout (Antwerpen) bijvoorbeeld. Ze plaatsten een heuse serre op het dak. Tijdens de klimaatwandeling van het Ecohuis Antwerpen vertelden de bewoners er meer over.

• 

• 

Omdat hun huis lager was dan dat van hun buren, mochten ze er van de stad een extra verdieping op zetten. Daar hadden ze zelf geen nood aan, maar zo kregen ze wel het idee om het dak op te gaan.

In de serre – die ze met hoekijzers verankeren, want het kan er natuurlijk wel stevig waaien – kweken ze onder andere tomaten, paprika en aardbeien.

• 

• 

Naast de serre heeft het dak ook begroeiing: op het gedeelte waar het dak niet te veel extra gewicht aankan, groeit sedum. Rond de serre kan het dak meer gewicht aan en groeien er kruiden als bieslook en citroentijm. Dit noemde men een ‘biodiversiteitsdak’ en naast bijen en lieveheersbeestjes schijnen er zelfs krekels te zitten.

Er is ook een regenton, maar daar komen ze nauwelijks mee toe. Gelukkig moeten ze niet met gieters sleuren langs de steile trap, maar is er een aansluiting met haspel op de verdieping er net onder.

Geweldig om te tuinieren met zo’n panoramisch zicht, ha!

• 

• 

Op het gelijkvloers hebben ze trouwens ook een tuin. Een echte stadstuin, met bloemenborders, een konijnenhok en een tuindouche. Tussen de tegels lieten ze ruimte voor gras, zodat dit beter water kan doorlaten. Enige uitdaging is dat ze het gras af en toe met een schaartje moeten bijknippen (een grasmachine werkt vast ook wel, maar dat is voor zo’n kleine tuin niet echt de moeite).

Tip! Wie in Antwerpen stad woont en zelf aan de slag wil met ontharding, groendaken en gebruik van regenwater kan daarvoor een klimaatpremie aanvragen.

Bezoek inspirerende tuinen tijdens de klimaatwandeling

Soms mag je schaamteloos voyeur zijn. Tijdens een van de klimaatwandelingen van het Ecohuis bijvoorbeeld. ‘Inspiratie opdoen’ heet dat natuurlijk.

Tijdens de klimaatwandelingen kom je meer te weten over de klimaatpremie van Antwerpen, maar ook wie buiten de stad woont, kan er ideeën stelen rond ontharding, daktuinen, gevelgroen, groendaken, regenwaterhergebruik… Kortom alles om je huis klimaatrobuust te maken.

Een van de wandelingen leidt langs de tuin van het Scoutsgebouw in Antwerpen. Op deze foto uit mei 2016 (!) was de tuin nog in opbouw door vzw Mier

Praktisch: de klimaatwandelingen vinden plaats op zaterdag 5 juni. Er is keuze uit 4 wandelingen, die telkens om 10u en 14u starten. Check het aanbod hier.

Ik heb me in ieder geval al ingeschreven voor de wandeling in Antwerpen Noord (hallo, een serre op het dak??) en Deurne (maar ga ik op dat bruggetje durven lopen?). De aanmeldwebsite zit helaas vol bugs (of lag dat misschien alleen aan mij?), dus volhouden en het lukt je misschien wel bij de derde of vierde poging. Wacht er in ieder geval niet te lang mee, want er is maar plaats voor in totaal 20 personen bij elke wandeling.

Opening zadenbibs

Met het mooie lenteweer begint het bij mij weer te kriebelen om in de tuin aan de slag te gaan en ik ben daar zeker niet alleen in. En net dit weekend openen de zadenbibs in Antwerpen weer!

In de zadenbib kan je gratis zaden ‘lenen’. Bedoeling is om nadien de zaden van deze planten weer te oogsten en naar de bib te brengen. De Antwerpse zadenbibs vind je in het EcoHuis en de bibliotheken De Poort, De Vertellerij, Driehoek, Park en Bist. Let op: het Ecohuis werkt alleen op afspraak via tel. 03 217 08 11.

Tomatenjaar

Dit jaar staat in het teken van de tomaat, toch wel een van de meest populaire moestuingewassen. De zadenbibs willen een Antwerpse, vergeten variant weer nieuw leven in blazen. De Witte Ster van Antwerpen is een witgele, zoete tomaat met sappig vruchtvlees. Wie deze tomaat wil telen, kan een gratis kaartje ophalen met 5 zaden van deze soort. Opgelet, de oplage is beperkt!

Vrijwilligers gezocht

De zadenbib zoekt trouwens nog vrijwilligers om zaden te verpakken. Wie wil meewerken, stelt zich kandidaat via deze link.

Noten rapen in Antwerpen

Herfsttijd is nootjestijd! En wat is leuker dan zelf op zoek te gaan naar (tamme) kastanjes, beukennootjes en hazelnoten?

In Antwerpen zijn dit mijn favoriete plekken om noten te rapen.

Park Den Brandt

In het Antwerpse district Wilrijk heb je een aantal grote parken naast elkaar: Park Den Brandt, het Middelheimpark en het Nachtegalenpark. In deze parken vind je veel notenbomen, vooral tamme kastanjes. Wij trekken meestal naar Den Brandt.

Hof van Leysen

Mijn favoriet om met de kinderen naartoe te gaan, blijft Hof van Leysen aan de Markgravelei. Het is een bescheiden park met speeltuin, samentuin en bos(je) waar je onder andere kastanjes en beukennoten vindt.

Sint-Fredegandus begraafpark

Say what? Nootjes rapen in een begraafpark? Ja hoor, op deze voormalige begraafplaats kan je tussen de oude zerken walnoten rapen. Naast de meer dan 100 (!) notenbomen groeien trouwens ook appel- en perenbomen. Plukken mag, maar uiteraard wel met respect voor de graven. Je vindt het park in de Lakborslei in Deurne.

Neem je alleen mee wat je gaat gebruiken? De eekhoorntjes zullen je dankbaar zijn.

Waar ga jij het liefst kastanjes en andere noten rapen?

2 workshops voor de tuinier

In augustus zijn er, naast genieten van de oogst van je moestuin, ook een paar interessante activiteiten voor de tuinier.

Workshops voor kinderen: Lekkers uit de moestuin

De moestuin van de Kinderboerderij Rivierenhof barst van lekkers dat wacht om te worden geoogst. Tijdens de workshops op 10 en 24 augustus mogen kinderen van 8 tot 10 jaar mee de groenten, kruiden en fruit op het erf ontdekken en proeven. 

Deelnemen is gratis, maar vooraf inschrijven is verplicht via http://www.provincieantwerpen.be > Kalender Rivierenhof. 

Webinar: klimaatrobuuste tuin

Steek jij ieder jaar weer heel wat geld, tijd en liefde in je tuin om het dan weer te zien verdorren tijdens de droge zomermaanden? Ontdek tijdens een webinar van de gemeente Brasschaat hoe je van je tuin een klimaatrobuuste tuin maakt die bestand is tegen lange droogtes en hevige regenbuien. Tijdens de webinar geven experten jouw tips mee over de juiste plant op de juiste plaats, ontharding, regenwaterrecuperatie, tuininrichting… Zo kan je de komende zomers écht genieten van een groene tuin!

• Wanneer: donderdag 27 augustus 2020 van 19.30 tot 21u.
• Kostprijs: gratis
• Reserveren via deze link.

 

Een regenton voor de straat

Het beeld van België als land waar het altijd regent, kreeg de laatste jaren een deuk. We hebben nu al langere periodes van droogte, zo erg dat het grondwaterpeil historisch laag staat. Water is zelfs hier een kostbaar goed aan het worden. En dan is het te gek voor woorden dat er tijdens elke regenbui liters water in het riool verdwijnt of dat je je tuin besproeit met drinkwater.

In De Pretstraat in Antwerpen werkten de buren samen voor regentonnen in de straat.

Een regenton is daarom onmisbaar in de tuin. En waarom ook niet een delen met je buren?

Omdat zo’n ton een serieuze investering is, organiseren Commons Lab Antwerpen en Klimplant samen een groepsaankoop voor regentonnen.

Je hebt de keuze tussen drie types regentonnen, afhankelijk van je beschikbare plaats op privé of openbaar domein.

• De achtergevelton is geschikt voor gebruik op privéterrein, bijvoorbeeld aan je achtergevel, ze vangt 300 liter water op. Je kan ze optioneel met hout bekisten. Kostprijs: 121 euro.
• De voorgevelton is geschikt op elk voetpad van minstens 210 cm breed, ze beschikt immers over een ingebouwde plantenbak. Deze ronde ton met een maximale diameter van 6o cm heeft een capaciteit van 300 liter. Kostprijs: 263,50 euro.
• De grote ton is enkel geschikt voor samentuinen of privéterrein. Ze kan tot 1000 liter opvangen. Je kan ze met hout bekisten en bovenop een plantenbak installeren. Kostprijs: 95 euro.

Zelf heb ik dezelfde ‘voorgevelton’ trouwens al jaren in mijn stadstuin staan. Ik vind het leuk dat er bovenop de ton nog plaats is voor een plantje. Klimplant koos bewust voor dit type ton, want je mag van de stad alleen een gevelton plaatsen als die ook als geveltuin dient….

Er zijn nog andere voorwaarden vanuit de stad:

• Je voetpad moet minstens 210 cm breed zijn.
• De ton mag voetgangers en rolstoelgebruikers niet hinderen. Bovendien moeten passanten elkaar vlot kunnen kruisen, zonder het voetpad te moeten verlaten.
• Het water dat wordt opgevangen in een gevelton is toegankelijk voor de hele buurt. Iedereen mag aanspraak maken op dit water.
• De regenton moet een terugloop naar de riolering hebben. Plaats een vulautomaat. (Een handleiding om de ton te installeren vind je trouwens hier)
• De regenton moet in de gevel vastgemaakt zijn. Gebruik een stevig lint of spanband voor de verankering. 

Meer weten over de groepsaankoop? Kijk op de website van Klimplant. Je kan nog bestellen tot en met 26 juli 2020.

3 workshops voor de tuinier

Dat de lente in zicht komt, dat zie je niet alleen aan de eerste bolgewassen die komen piepen. Het workshopaanbod voor de tuinier komt ook stilaan op gang. Ik zet hier 3 interessante workshops op een rij.

Workshop ‘bloemen zaaien, hoe doe je dat?’

Welke bloemen, hoe zaaien, welke goedkope of gratis hulpmiddelen gebruiken en wanneer is het beste tijdstip? Dat leer je tijdens deze workshop op zaterdag 29 februari om 10u of 14u aan de oostvleugel van het kasteel Rivierenhof, Parkweg in 2100 Deurne. De workshop duurt 2 uur en is gratis. Vooraf reserveren is verplicht.

Workshop Start to moestuin

Op 8 maart kom je meer te weten over verschillende soorten tuinen, tuinieren en je maakt je eigen moestuinplan. Je kan kiezen tussen de voormiddagsessie van 10 tot 12.30 uur of de namiddagsessie van 14 tot 16.30 uur. Plaats van het gebeuren: Kinderboerderij Rivierenhof, Parkweg, Deurne (omgeving Rozentuin). Vooraf inschrijven verplicht, deelname is gratis.

Workshop rozen snoeien

In het Provinciaal Groendomein Vrijbroekpark groeien meer dan 1000 rozenvariëteiten. De ideale plek voor een workshop over rozen snoeien. Na een korte theoretische uitleg ga je zelf aan de slag. Breng zeker je snoeischaar en handschoenen mee! De workshop kan je volgen op 2 momenten: vrijdag 13 maart of zondag 15 maart, van 14.30u tot 17u. Gratis deelname, inschrijven is verplicht.

Veel plezier dit (moes)tuinseizoen!