De tuin van Spiderman

De buren noemen hem weleens Spiderman. Voor zijn Instagramvolgers staat hij bekend als Wombat the cat, maar wij mogen Mike zeggen.  Zowel in zijn buurt als online verbaast en inspireert Mike De Cloedt (49) uit Gent mensen met zijn bijzondere daktuin.

Voorbijgangers kijken vreemd op wanneer ze de bengelende komkommers aan de voorgevel ontdekken. Maar dan hebben ze de achterzijde en het huis van bovenaf nog niet gezien. Pompoenen, meloenen, tomaten, pepers, fruitbomen… Het groeit allemaal op het schuine dak van Mike. ‘’Ik laat de buurt graag meegenieten van mijn opbrengst,’’ zegt hij. Jaarlijks oogst hij ongeveer 500 kg groenten en fruit. En dat met een tuintje van 2,40 op 6 meter waarin nauwelijks zon komt en een schuin dak dat alleen te bereiken is via een dakraampje.

Hoog, hoger, hoogst

‘’Omdat mijn tuintje omsloten is door andere gebouwen, kon ik er nauwelijks iets kweken’’, zegt Mike. ‘’Ik besloot dan maar om in de hoogte te werken.’’ Hij bouwde met balken en maasroosters op 2,5 meter hoogte een extra verdieping waarop hij in groeizakken en minimoestuinbakken groenten en fruit teelt. Eronder plaatste hij enkele regentonnen van 750 liter waar het water uit de dakgoot naartoe loopt.

Op de muren rondom de tuin, op ongeveer 4 meter hoogte, bevestigde Mike met stevige moeren minimoestuinbakken. Daarin groeien zijn tomaten. ‘’Toch vond ik dat mijn tuintje nog te klein was’’, aldus Mike. Dus zocht hij het nog hogerop. In de dakgoten installeerde hij nog meer minimoestuinbakken waarvan hij de rand verhoogde met kunststof grasranden zodat er meer aarde in kon. Aan beide zijden van zijn puntdak, tot aan de nok, en rondom zijn twee schoorstenen bevestigde hij omheiningsdraad waaraan pompoenen, meloenen en komkommers zich kunnen hechten. Hiermee had hij plots 88 m2 extra kweekruimte.

De ingrepen tillen de tuin letterlijk en figuurlijk naar een hoger niveau. Om zijn planten water te geven, moet Mike de ladder op of door het dakraam kruipen. ‘’In de zomer haal ik het dakraam er zelfs helemaal uit’’, lacht hij. ‘’Zo kan ik er vlotter in en uit.’’ Van de lente tot laat in de zomer doet hij zijn bijnaam ‘Spiderman’ eer aan en is hij dagelijks wel een paar uur zoet met water geven en planten verzorgen tot op de nok van het dak.

Zaden uitwisselen

Ondertussen heeft hij de smaak helemaal te pakken. Op Instagram heeft hij als Wombat.the.cat al een grote schare volgers verzameld. ‘’De online community is geweldig’’, vertelt hij. ‘’Ik wissel zaden uit met mensen van over de hele wereld.’’

Hij ontdekte ook gelijkgezinde ‘chiliheads’ op Instagram. Met deze gepassioneerde chilikwekers wisselt hij ook graag zaden uit. Zelf teelt hij meer dan 100 variëteiten. ‘’In openlucht, ja. Op het dak is de temperatuur altijd wat hoger dan op de grond.’’

Nadeel van telen op het dak is vaak dat de grond sneller uitdroogt. Maar daar heeft Mike een paar oplossingen voor. Om waterverdamping tegen te gaan gebruikt hij hennepstrooisel als mulch. Doordat het strooisel spierwit is, warmt het de bodem niet mee op. Voor de pompoenen maakt hij graag gebruik van olla’s. Deze poreuze, terracotta kruiken graaf je in tussen de planten. Als de grond droog is, geeft de olla langzaam water af aan de grond eromheen. En in de minimoestuinbakken werkt hij met een reservoir dat via wieken water afgeeft aan de planten.

Ontdek nog meer foto’s op de Instagramaccount van Mike via @Wombat.the.cat.

Een aangepaste versie van dit stuk verscheen ook in het magazine Stadstuinieren, editie 2022-2.

Twee intensieve daktuinen in Deurne

Afgelopen weekend organiseerde het Ecohuis in Antwerpen klimaatwandelingen in de stad. Tijdens de wandeling in Deurne bezochten we 2 indrukwekkende daktuinen en speelde dit liedje onafgebroken in mijn hoofd.

De eerste daktuin is een echte tuinkamer. Het lijkt alsof je in een ruïne zit waar je kan tafelen, spelen, marshmallows roosteren aan de vuurkorf en genieten van het leven in je tuin. Of ja, ruïne is misschien wat oneerbiedig. Het voelde eerder aan als een Engelse cottage tuin, zo eentje met oude muurtjes, stenen en weelderige borders.

Toen de bewoners het huis kochten, stond er in de tuin een werkhuis. Omdat de bovenste verdieping van het gebouw niet in gebruik was, besloten ze het dak eraf te halen, een muur open te maken en – heel belangrijk – het plafond van het gelijkvloers te verstevigen met nieuwe balken om 28 ton (!) extra gewicht te kunnen dragen.

De intensieve daktuin is ongeveer 70 cm dik, door onder andere een drainagemat, filter en een laag lavasteentjes van 30-40 cm. De eigenaars kozen voor droogteresistente planten in de borders, omdat het er in de zomer heel erg warm wordt tussen de stenen.

Het meest spectaculaire is misschien nog wel de lange loopplank. Die maakt een verbinding tussen de daktuin en het huis, dat ook helemaal bekleed is met gevelplanten.

De geveltuin krijgt 2 keer per dag automatisch water uit de regenput. De overschot van het water loopt terug naar de regenput, zodat er niets verloren gaat.

In de tweede intensieve daktuin wordt minder geleefd en meer genoten van het groene uitzicht. De bewoner vindt groen in de stad erg belangrijk, maar omdat ze zelf geen groene vingers heeft, gebeurde de plantenkeuze door een tuinaannemer en zijn het voornamelijk onderhoudsvriendelijke planten, zoals een beukenhaag die een keer per jaar gesnoeid moet worden.

Water geven verloopt ook automatisch, via een waterdruppelsysteem dat verbonden is met een regenput van 50.000 liter.

De daktuin werd ook tegelijkertijd met de verbouwingen aan het huis gedaan, waardoor er meteen rekening kon gehouden worden met het gewicht en de waterhuishouding.

In de tuin wordt ook amper geleefd. Er zijn wel wandelpaadjes en plekjes om te zitten, maar zelf vindt de bewoner het meestal te warm om in de tuin te vertoeven. In de zomer zorgt het 60 cm dikke dak er wel voor dat haar huis heel fris blijft, zelfs tijdens hittegolven.

Belangrijkste tip als voor voor dit soort daktuin wil gaan: houd hier al van bij de eerste verbouwingen aan je huis rekening mee. Het gewicht van zo’n dak is enorm, dus denk aan extra balken, op welke manier je binnen je plafonds isoleert… Je kan later nog beslissen om de tuin erop te zetten (als je weer moet sparen, bijvoorbeeld…) Want ondanks de flinke klimaatpremie die je als Antwerps stadsbewoner kan aanvragen, kost dit toch een serieuze cent.

Had je tien miljoen, wat zou jij dan doen? Daktuin1 of 2?

Een serre op je dak

Je dak vergroenen, heeft veel voordelen. Het is goed voor de biodiversiteit, werkt verkoelend in de zomer en isolerend in de winter en helpt mee het riool te ontlasten tijdens grote regenbuien. Iedereen kent wel de groendaken met sedumplantjes, maar sommige mensen gaan een stapje verder.

De inwoners van dit huis in Borgerhout (Antwerpen) bijvoorbeeld. Ze plaatsten een heuse serre op het dak. Tijdens de klimaatwandeling van het Ecohuis Antwerpen vertelden de bewoners er meer over.

Omdat hun huis lager was dan dat van hun buren, mochten ze er van de stad een extra verdieping op zetten. Daar hadden ze zelf geen nood aan, maar zo kregen ze wel het idee om het dak op te gaan.

In de serre – die ze met hoekijzers verankeren, want het kan er natuurlijk wel stevig waaien – kweken ze onder andere tomaten, paprika en aardbeien.

Naast de serre heeft het dak ook begroeiing: op het gedeelte waar het dak niet te veel extra gewicht aankan, groeit sedum. Rond de serre kan het dak meer gewicht aan en groeien er kruiden als bieslook en citroentijm. Dit noemde men een ‘biodiversiteitsdak’ en naast bijen en lieveheersbeestjes schijnen er zelfs krekels te zitten.

Er is ook een regenton, maar daar komen ze nauwelijks mee toe. Gelukkig moeten ze niet met gieters sleuren langs de steile trap, maar is er een aansluiting met haspel op de verdieping er net onder.

Geweldig om te tuinieren met zo’n panoramisch zicht, ha!

Op het gelijkvloers hebben ze trouwens ook een tuin. Een echte stadstuin, met bloemenborders, een konijnenhok en een tuindouche. Tussen de tegels lieten ze ruimte voor gras, zodat dit beter water kan doorlaten. Enige uitdaging is dat ze het gras af en toe met een schaartje moeten bijknippen (een grasmachine werkt vast ook wel, maar dat is voor zo’n kleine tuin niet echt de moeite).

Tip! Wie in Antwerpen stad woont en zelf aan de slag wil met ontharding, groendaken en gebruik van regenwater kan daarvoor een klimaatpremie aanvragen.

Maak je dak klimaatrobuust

Door klimaatverandering kunnen we in onze regionen steeds vaker zware wolkbreuken verwachten, afgewisseld met langere droogteperiodes. In de steden zorgt de hevige regenval al snel voor overstromingen, omdat de riolering het water niet allemaal tegelijk kan afvoeren en omdat steden veel meer verhard zijn dan het platteland (en het water dus niet opgenomen kan worden door de grond).

PAKT, een dakboerderij in Antwerpen

Ik berichtte al over een ‘slim dak’ dat een puzzelstukje van de oplossing wil zijn. Maar er zijn nog manieren om via het dak je aan te passen aan de klimaatverandering. Belangrijk is dat je nadenkt over hemelwaterbeheer, hittebestrijding en biodiversiteit.

Stad Antwerpen lanceert daarom een oproep. 4 daken van minstens 100m² krijgen ondersteuning – zowel qua expertise als financieel – om binnen 2 jaar klimaatrobuust te worden.

Een moestuin en zithoek op het dak, ergens in Antwerpen.

De klimaatrobuuste maatregelen mag je combineren met andere dakfuncties, zoals recreatie, energieopwekking, natuur of regenwaterbeheer. Zo kan er geëxperimenteerd worden met:

  • innoverende combinaties van groen- en energiedaken
  • het inrichten van natuurlijke habitats
  • nieuwe technieken zoals zonneluifels die energie opwekken
  • wateropvang op het dak voor bewatering van de daktuin, groene schaduwelementen en windschermen

Zo jammer dat ons plat dak te klein is om mee te doen! Je mag je trouwens wel samen met buren opgeven, op voorwaarde dat de daken met elkaar in verbinding  staan. Inspiratie nodig?

Klik voor de oproep en het inschrijvingsformulier.

Het slimste dak van ’t stad

Of je nu gelooft dat de mens de oorzaak is van de klimaatverandering of niet, je kunt er niet omheen dat het klimaat verandert. Dus moeten we doen wat wij als mens het beste kunnen doen: ons aanpassen. Klimaatrobuust zijn. Dat betekent in onze regionen dat we weerbaar moeten zijn voor hevigere onweders en langere droogteperiodes.

In onze tuin pas ik me al min of meer onbewust aan, door de borders groter te maken en het (betegelde) terras kleiner en door planten die veel water nodig hebben (onze hortensia) te vervangen door planten die droge periodes beter overbruggen zoals ijzerhard (verbena bonariensis).

Omdat in steden de buitenruimte beperkt en meestal verhard is, zoekt men naar creatieve manieren om straten, buurten en wijken klimaatrobuust te maken. En zo kom je al snel op het dak terecht.

De 3 testdaken op een rijtje

In Amsterdam, Rotterdam en Antwerpen startte men bijna tegelijkertijd een experiment met ‘slimme daken’. Begin deze week bezocht ik zo’n slim dak in Antwerpen. Daar test KU Leuven 3 soorten groene daken. De daken zijn opgebouwd uit een substraatlaag tussen de 6 en 20 cm waarop planten groeien met daaronder een filter waarlangs het regenwater in de wateropslag terechtkomt.

Een doorsnede van de verschillende lagen.

Deze daken vangen regenwater op waarmee de planten worden geïrrigeerd (via een capillair systeem met wieken). Maar wat is er nu juist zo ‘slim’ aan? De technologie die erachter zit (of moet komen).

Bedoeling is dat slimme daken de riolering helpen ontlasten bij zware onweders die soms overstromingen veroorzaken. Door rekening te houden met de weersvoorspellingen zal het dak water gecontroleerd afvoeren: voor het onweer om voldoende plaats te maken voor de zware regenval en na het onweer, wanneer de rioleringen niet meer overbelast zijn.

Zo’n dak is ook heel goed voor de biodiversiteit.

Fancy! Natuurlijk red je met 1 slim dak de wereld of zelfs je straat niet. Pas wanneer er voldoende daken in dezelfde buurt dit systeem toepassen, kan je er overstromingen in de stad mee voorkomen. De onderzoekers hadden heel optimistisch berekend dat er 750.000m² plat dak beschikbaar is in het historische centrum van Antwerpen. Helaas moeten de daken het gewicht aankunnen van het platte dak. Ook de investeringskost voor zo’n dak is niet mals.

Maar ook zonder de achterliggende technologie kan je een dak klimaatrobuust maken. Stad Antwerpen lanceert daarvoor een bijzondere oproep. Maar lieve lezers, dat is voor een volgend blogbericht.

Een daktuin voor de scouts

Deze week krijgt het nieuwe Scoutsgebouw in Antwerpen een daktuin. Het wordt niet zo maar een sedumtuin, maar een daktuin compleet met vijver en gesjord aquaduct! Ik ging er voor het magazine Cashew Stadstuinieren een kijkje nemen.

Er moest vanmiddag nog een en ander geplant worden...

Er moest vanmiddag nog een en ander geplant worden…

Het ontwerp en uitvoering gebeurt door Mier vzw. Deze vzw uit Aalst schakelt voor zijn projecten graag vrijwilligers in die zo bijleren over biodiversiteit en tuinieren. Tof concept! Vandaag moet de tuin klaar zijn. Toen ik er vanmiddag op bezoek was, zag het er al heel erg goed uit.

Daktuin op de eerste verdieping

Daktuin op de eerste verdieping

Op de eerste verdieping aan de straatkant was de daktuin al klaar. Het is een strook geworden waar sedum en kruiden groeien. Maar het meest bijzondere stuk vond ik achteraan, waar men op het dak van een ondergrondse parking een tuin aanlegt met bosplanten rond een vijver.

De vijver en het aquaduct (nog in aanbouw)

De vijver en het aquaduct (nog in aanbouw)

Via een houten constructie wordt een regenpijp afgeleid naar de vijver. In deze hoek, die veel schaduw krijgt door het gebouw en de lindebomen in de buurt, komen bosplanten zoals varens en narcissen.

Het substraat is dik genoeg voor een vijgenboom.

Het substraat is dik genoeg voor een vijgenboom.

In de zonnige hoek op dit dak komen mediterraanse planten en vijgenbomen. Er is ook met betontegels een terras aangelegd. Het ziet er nu al super leuk uit en de planten moeten eigenlijk nog groeien.

Meer details over het project lees je natuurlijk in het juninummer van Stadstuinieren, haha.

Stadslandbouw op het dak

Eerder op deze blog vertelde ik over ‘Verborgen Tuinen’, een jaarlijks evenement in Rotterdam waarbij tientallen tuinen hun deuren openzetten. Ik nam jullie mee naar de tuin van De Omscholing, waar een voormalig schoolplein omgetoverd werd tot gezellige, gemeenschappelijke tuin.

De dakboerderij

De dakboerderij

Vandaag geef ik een impressie van ons bezoek aan de DakAkker, een stadsboerderij op het dak van Schieblock, een groot gebouw aan het Hofplein. Op het dak verbouwt men groente, fruit en kruiden en worden er zelfs honingbijen gehouden.

Bijenkasten op het dak.

Bijenkasten op het dak.

De DakAkker functioneert als proefopstelling om te experimenteren met verschillende manieren van groene daken. De Dakakker werd in april 2012 aangelegd door Binder Groenprojecten naar het idee en ontwerp van ontwerpbureau ZUS [Zones Urbaines Sensibles] en ontwikkeld in samenwerking met het Rotterdams Milieucentrum. De millieukundige van het milieucentrum onderhoudt de tuin en bijenkasten samen met vrijwilligers.

Het is best indrukwekkend, een moestuin op deze hoogte. Het zicht over de stad is geweldig. Aan de ene kant van het dakpaviljoen staan bijenkasten en een bloemenwei. Aan de andere kant ligt de grote moestuin.

dakakker2In hoge bakken teelt men vooral kruiden, zoals munt en citroenmelisse. Tegen de bakken groeien verschillende soorten zonnebloemen en op het dak zelf groeien groenten als bonen, aardappelen, uien en kool. Ook staan er een paar bessenstruiken (rode bessen, kruisbessen, Japanse wijnbes).

Zelfs op deze hoogte knabbelt er iets aan de kolen.

Zelfs op deze hoogte knabbelt er iets aan de kolen.

De planten lijken tussen de kiezelstenen te groeien, maar dat blijkt daktuinsubstraat te zijn uit (onder andere) gebroken dakpannen. Het materiaal houdt voedingsstoffen goed vast, in tegenstelling tot bijvoorbeeld lavakorrels. Het water kan gemakkelijk wegstromen, zodat de wortels niet nat blijven.

Als je een sedumdak wil aanleggen, is 4 cm substraat voldoende. Voor een moestuin heb je maar liefst 25 cm substraat nodig. En een stevig dak, want per cm substraat moet je 15 kilo per m³ rekenen.

dakakker5Wij dromen ook van een groendak, liefst eentje waar we groenten op kunnen kweken. Maar daar zullen we eerst nog een paar jaar voor moeten sparen, want het is niet goedkoop – zeker als je eerst je dak onder handen moet nemen.

Er zijn genoeg redenen om voor een groendak te kiezen. Je helpt onder andere de biodiversiteit, het isoleert je huis en je dak gaat langer mee (als het voorzien is op het gewicht uiteraard, haha).

Wat zijn jouw ervaringen met groendaken? Heb je er een of droom je er zoals wij van?

De dakmoestuin van Greetje

Maandag vertelde ik al over de stadstuin van Nele en Eveline die ik bezocht tijdens de Ecotuindagen van Velt. Diezelfde dag ging ik ook een kijkje nemen bij de dakmoestuin van Greetje.

Greetje op haar dakmoestuin.

Greetje bij haar dakmoestuin.

Greetje woont in een prachtig verbouwd herenhuis in Antwerpen. De buitenruimte was oorspronkelijk beperkt: een donkere koer op het gelijkvloers. Na verbouwingen kwam er een kruidenbalkon bij op de eerste verdieping en een prachtige daktuin.

Het kruidenbalkon sluit aan op de keuken. Handig!

Het kruidenbalkon sluit aan op de keuken. Handig!

Op haar kruidenbalkon staan onder andere tijm, lavas, rozemarijn en peterselie: kruiden die ze vaak in de keuken gebruikt. Veel ervaring met tuinieren heeft ze niet, vertelt Greetje. Soms lukt er iets niet, maar dan probeert ze het gewoon nog een keer.

greetje3De dakmoestuin heeft ze laten aanleggen met behulp van ingenieurs. Het dak werd verstevigd met balken en de moestuinbakken steunen niet alleen op het dak, maar zijn ook bevestigd aan de muren. De plantenbakken zijn speciaal op heuphoogte gemaakt, zodat ze kan tuinieren zonder haar rug te veel te belasten. Tegen de muur zie je buizen die als klimhulp dienen voor de clematis en tomaten.

greetje6Boven de zithoek hangt een aardbeienkast van stacoroosters, op maat gemaakt door hetzelfde bedrijf dat ook de trappen plaatste.

greetje4Zelfs op vier hoog krijgt Greetje bezoek van slakken. Kopertape rond de plantenbakken moet voorkomen dat haar groenten opgegeten worden. In de plantenbakken, maar ook in potten en zakken kweekt ze onder andere rode biet, stekelbessen, aardappelen, pompoen, rabarber, tomatenvariëteiten, frambozen, aubergine, pepertjes en verschillende soorten sla.

Op haar daktuin valt de hele dag door zon, waardoor zonminnende planten als coeur de boeuf tomaten en pepertjes het heel goed doen. Bijzonder knap wat ze op zo’n kleine ruimte voor elkaar krijgt!

Nog meer inspirerende stadstuinen vind je terug op de pagina ‘Gluren bij de buren’.