(on)Kruiden in de stad

Ook op straat in de stad groeit heel wat lekkers. Om stadsbewoners hierop attent te maken, laat Goele Leyder boodschappen achter op de stoep. “Ik ben 59, dus niet de typische, twintigjarige guerrillastrijdster”, stelt ze zichzelf al lachend voor.

(c) Goele Leyder

Goele studeert voor herboriste en besloot voor haar eindwerk aan de slag te gaan rond kruiden in de stad. “In de stad zie je heel veel kruiden, alleen vallen ze niet op”, zegt Goele. Dus trekt ze gewapend met krijtverf en een paar mallen de straat op. “Ik vraag natuurlijk vooraf even aan de bewoners of ik op hun stoep mag spuiten. Ik krijg eigenlijk alleen maar positieve reacties. En na een paar regenbuien is de boodschap verdwenen.”

De herboriste in opleiding gaat op zoek naar 6 soorten planten: paardenbloem, madeliefje, gehoornde klaverzuring, grote weegbree, vogelmuur en grote brandnetel. Bij de plantjes zet ze een webadres. “Ik vroeg Velt (Vereniging voor Ecologisch Tuinieren, nvdr) of ik op hun website wat informatie over deze plantjes mocht plaatsen. Er staat ook elke keer een receptje bij.”

Je kan Goele zelf aan het werk zien tijdens het Rozenfeest in Rivierenhof (een park in het Antwerpse district Deurne). Op 9 juni zal Goele er kruiden taggen, je laten proeven van paardenbloemgelei en recepten uitdelen op basis van de planten.

Ik wens haar veel succes met het afronden van haar studie!

Wilde planten

Word jij ook zo vrolijk van onkruid? En dan bedoel ik niet die onverwoestbare heermoes in je tuin die je misschien tot wanhoop drijft, maar de vrolijke klaproos, groot kaasjeskruid en duizendblad in kieren en gaten in het stadsbeton.

Viooltjes groeien spontaan tussen de stoeptegels in Hoboken

Sinds gemeenten geen pesticiden meer mogen gebruiken om openbare ruimte te beheren, zijn de bermen aan de kant van de weg veel levendiger. Ik word alleszins instant gelukkig van ecologische bermen waar wilde planten weelderig bloeien.

Een ecologische berm in Park Spoor Noord

Ik vind het daarom heel jammer dat de website Wilde planten in Brugge deze week aankondigde ermee op te houden. De afgelopen maanden ging initiatiefnemer Marc Willems op zoek naar wilde flora in Brugge. Geen plantje was te klein voor deze blog. Gelukkig blijft de website met maar liefst 120 beschrijvingen van ‘onkruid’ als naslagwerk bestaan.

Het was heel fijn om via de website en bijhorende Facebookpagina te leren over de namen en eigenschappen van planten die je bijna dagelijks passeert in de straten. Verrassend bijvoorbeeld dat er meer eetbaar groeit dan je denkt, al geef ik toe dat ik het niet zo maar van de straat zou plukken.

Bewaren

Permacultuur op de fiets

Ik zou beter een treinabonnement Antwerpen-Rotterdam nemen. Een paar weken nadat we de stad bezochten voor het evenement Verborgen Tuinen zat ik afgelopen vrijdag alweer in Rotterdam. Deze keer voor een fietstocht langs permacultuurprojecten in de stad…

In Rotterdam gebeurt heel wat rond stadslandbouw en -tuinieren: een paddenstoelenkwekerij in een voormalig tropisch zwembad, een grote moestuin op een dak, projecten met varkens, een stadsboerderij,… Je kan het bijna zo gek niet bedenken en Rotterdam heeft het. Als Antwerpenaar ben ik hier best jaloers op!

Moestuinman Max voor zijn voedselbos in Schiebroek.

Een paar dagen geleden ontdekte ik al fietsend nog meer boeiende stadslandbouwprojecten tijdens de rondleiding van Moestuinman Max. Max is een echte pionier die op verschillende plekken in de stad experimenteert met permacultuur. Voor mij was het een eerste kennismaking met permacultuur en het is me meteen goed bevallen!

Met de fiets trokken we de hele stad door.

Permacultuur is een manier van tuinieren waarbij men rekening houdt met het natuurlijke ecosysteem. Het verschil met biologische landbouw is dat permacultuur vooral werkt met meerjarige planten, het niet aan wisselteelt doet en de bodem amper bewerkt.

Wat ikzelf heel mooi vind, is dat men elke plant respecteert voor zijn functie. Zo wordt er heel anders naar onkruid gekeken: het is nuttig om natuurlijk evenwicht van de bodem te herstellen. Op een arme bodem zie je al snel pioniersplanten als distel en haagwinde. Wanneer deze sterven, geven ze voedingstoffen af aan de bodem. ‘Onkruid’ vertelt je ook hoe het met je bodem staat. Distels komen vooral voor op een harde bodem, brandnetels vertellen je dat je bodem gezond is.

De voedseltuin baseert zich ook op de permacultuur.

De bodem is bijna heilig in de permacultuur. Je verstoort de grond zo min mogelijk wat betekent dat je in permacultuurtuinen best netjes op de paden blijft! Een keer per jaar (in de winter) krijgt de bodem vaak een dikke compostlaag. Verder doet men aan mulchen (de grond bedekken met bijvoorbeeld stro of bladafval) om uitdroging van de grond te voorkomen en voeding terug te geven aan de aarde. Onkruid wordt in sommige gevallen wel gewied, maar dan bij voorkeur afgeknipt tot op de grond, zodat de wortels in de aarde blijven en de grond niet omgewoeld wordt. De dode wortels composteren én zorgen voor nieuwe irrigatiekanalen.

Het onkruid staat hoog in dit voedselbos in wording.

Na de fietstoer kijk ik weer heel anders naar mijn tuin:

• Beter mulchen. Ik moet zeggen dat het de afgelopen weken niet zo goed voelde om onze tuin zo vaak water te geven tijdens de warme (en zelfs een paar bloedhete) dagen. Ik mulch al hier en daar, maar toch ligt er nog wat aarde bloot. Dit kan beter!
• Klaver laten staan. In onze tuin hebben we erg veel ‘last’ van klaver. Ik leerde dat klaver een heel erg goede plant is die stikstof uit de lucht haalt en via zijn wortels in de bodem brengt. Planten hebben stikstof nodig om te groeien. Op de kale plekken mag deze plant blijven staan.
• Onkruid anders wieden. Ik vond het erg interessant om te horen dat men in de permacultuur onkruid afknipt en niet uittrekt. Dit ga ik vanaf nu ook proberen.
• Compost strooien. Deze winter ga ik een dikke laag compost over onze grond doen. Ben benieuwd naar het resultaat volgend seizoen, al onthoud ik ook dat permacultuurtuiniers vooral op lange termijn denken…

Heb jij ervaring met permacultuurtechnieken? Ik denk dat mulchen zo wat de meest ingeburgerde is. Hoe houd jij je bodem gezond?

Sowieso is de permacultuurtoer per fiets een aanrader! Meer info via deze link. Fietsen huren kan je vlakbij het centraal station van Rotterdam.

Harig bezoek

Bijna was het onkruidplantje zonder pardon in de groenbak verdwenen. Gelukkig zag ik nog net op tijd iets pluizigs op een van de zijtakjes. Een rups!

Harig rupsje

De lange haren van de rups deden me onmiddellijk aan de processierups denken. En hierdoor flitsten plots beelden aan mijn oude Chiro voorbij – good times. Wacht, dat moet ik even uitleggen.

In een ver verleden was ik een keer op Chirokamp ergens in de Limburgse bossen. Het was toen dat er een jongen door (!) het muurtje van de sanitaire blok viel, terwijl er op datzelfde moment iemand stond te douchen. Datzelfde kamp stonden een Chiromaatje en ik plots vol rode, jeukende vlekken. De leiding moet zo genoten hebben van dat kamp!

Gelukkig herkende een plaatselijke apotheker snel onze uitslag als een reactie op de processierups. Tja, wat wil je als je kampeert in een eikenbos midden juli in Limburg?

Met het juiste zalfje verdween de jeuk. Sindsdien kijk ik wel twee keer uit tegen welke boom ik me nestel.

Maar goed, is de rups in onze tuin zo’n jeukverspreidend monster? Rupsen determineren is niet simpel voor een amateur als mezelf, maar Vlindernet probeert het zo eenvoudig mogelijk te houden met zijn rupsenzoeksysteem. Ik heb besloten dat het rupsje in onze tuin een Mendicabeer (Diaphora mendica) is, al zou ik er niet op durven zweren. Rupsenkenners mogen zich altijd melden in de commentaren om mij vriendelijk doch kordaat te verbeteren. Dank!

Wie mijn verleden als rupsenmoordenaar kent, kan ik geruststellen. Ik ben een born-again rupsen lover. Het rupsje werd weer in de natuur gezet, waarbij ‘natuur’ slaat op dat rommelige hoekje in onze tuin.

Gas terug

Er is nog veel werk aan de winkel. Dat is het eerste wat me te binnen schiet, wanneer ik het berichtje lees. Een vrouw uit Schaarbeek kreeg een GAS-boete in de bus voor een struik die voor haar huis staat. “Onkruid”, oordeelde de gemeente. “De wereld op zijn kop”, denk ik.

Daarmee doel ik nog niet eens op het hele absurde systeem dat de GAS-boetes zijn. Het gaat ook niet over het bestraffen van goedbedoelende burgers die hun straat willen opfleuren met wat groen. Het is een understatement dat Schaarbeek nog niet helemaal klaar is voor de geveltuinhype, iets wat in in andere steden blijkbaar wel kan. Antwerpen viel dit jaar nog in de prijzen voor zijn geveltuincampagne. Het gaat me zelfs niet om de bedroevende plantenkennis van de GAS-ambtenaar die zelfs geen Pyracantha of vuurdoorn kan herkennen.

Nee, het gaat me hier over de arbitraire beslissing over wat onkruid is en wat niet.

Een onkruid is een op een bepaalde plaats ongewenste plant. Dat we planten als brandnetels of klaproos als onkruid beschouwen, komt onder andere doordat deze pioniersplanten zijn. Deze planten grijpen hun kans als er een bodem openligt of bewerkt wordt. In de stad zie je in de kieren en spleten tussen tegels vaak weegbree of paardenbloem.

Maar ook deze planten dragen bij aan het ecosysteem. We mogen blij zijn dat er tussen het grauwe beton toch nog iets groeit en bloeit. In dit geval stond het ‘onkruid’ van de Schaarbeekse mevrouw zelfs in een bloempot en hinderde het de voorbijgangers niet.

Mijn oordeel over deze saga in een notendop? (klik)
Hoe denk jij erover?

Wiedewiedewieden

Na een droge aprilmaand moet de regen zijn schade inhalen, zo lijkt het wel. De plantjes in de tuin klagen niet. Alles ziet er mooi groen uit en enkele voorjaarsbloemen laten hun kleuren zien.

De korenbloem is een van mijn lievelingsplanten.

Helaas is het geen weer om op een stoeltje in de zon van de tuin te genieten. Het regenweer is wel perfect voor een typisch tuinklusje: onkruid wieden.

Door de zompige grond is het veel gemakkelijker om ongewenste plantjes te verwijderen, zonder schade toe te brengen aan de rest. Het onkruid groeit ook nog eens dubbel zo hard door de regen.

Je kan onkruid verwijderen door te schoffelen of door het met de hand te wieden. (Zonder is gezonder!)

Ik kies in mijn kleine stadstuin meestal voor het wieden. De schoffel is niet nauwkeurig genoeg en – mijn voornaamste reden – de geschoffelde grond trekt de buurtkatten aan die er graag een niet zo fris cadeautje achterlaten. (Nee, ik heb de strijd nog niet opgegeven. Binnenkort breng ik nog eens een update met nieuwe antikatmaatregelen.)

Wat is onkruid? Ik ben eerlijk gezegd veel toleranter voor plantjes dan voor katten. Zo laat ik een reusachtige paardenbloem en wat weegbree voorlopig onaangeroerd.

Geen idee hoe dit plantje heet, maar ik ben geen fan.

Misschien probeer ik wel eens een tip uit die ik kreeg tijdens een workshop over kruiden. Blijkbaar kan je het bloemetje van de paardenbloem in een potje met honing bewaren (maximum 3 maanden). Deze honing is goed voor de lever en vochtafdrijvend. Niet dat ik leverproblemen heb, maar stiekem wil ik graag eens ecologisch kruidenvrouwtje spelen en vrienden en familie mijn vreemde brouwsels aanbevelen. Dan ga ik met mijn rieten mandje, lichtjes voorovergebogen schuifelend van deur tot deur, tot iemand mijn ‘speciale’ appels wil kopen. Of hoe Disney het zwaar verpest heeft voor de hedendaagse heks.

Maar goed, kruidenvrouw of niet, ik blijf ongenadig voor het plantje op de tweede foto. Eerlijk gezegd heb ik geen idee hoe het heet (iemand?), maar het is, vind ik, een saaie plant die als ik niet oplet de hele tuin overneemt. Zie daar mijn definitie voor onkruid.

Heb jij veel last van ongewenste planten in de tuin? Hoe pak jij dit aan?