Experimenteren op het dak

Vorig jaar interviewde ik stadsboer Bram Stessel over zijn nieuwe project op het dak van een oude industriële site in hartje Antwerpen, vlakbij het Groen Kwartier. Sinds begin vorig jaar experimenteert hij er met moestuinieren op strobalen.

De keuze voor strobalen was niet toevallig. Omdat het dak niet overal verstevigd is, moest Bram op zoek naar alternatieven voor de moestuinbak. Strobalen wegen de helft minder dan een traditionele moestuinbak. Extra handig dat je bij een strobaal zowel groenten boven als langs de zijkant kan kweken. Een enorme plaatsbesparing!

Het afgelopen jaar experimenteerde Bram met bemesting en verschillende gewassen. Hij testte  zo’n vijftig groentevariëteiten: van roze aardappelen over paarse bonen tot amarantkoren. Hij merkte bijvoorbeeld dat vooral koolplanten het goed doen aan de zijkant van de balen, omdat ze iets minder zon nodig hebben.

De meeste planten deden het ondanks de hevige regenval afgelopen voorjaar toch goed. Dat komt omdat strobalen goed draineren. Handig bij Belgische zomers, maar bij droog weer moet je wel veel water geven.  Op het dak is er sowieso meer wind en zon waardoor de balen nog sneller uitdrogen.

De teelt op strobalen is in het begin heel intensief. Via toevoeging van stikstof breng je het composteerproces in de strobaal op gang. De temperaturen in de strobaal lopen op tot 40°C. Eens de temperatuur weer daalt, is het stro klaar voor de moestuin.

Als stikstof gebruikt Bram onder andere koffievliesjes, een afvalproduct dat hij ophaalt bij de Antwerpse koffiebranderij St Michel. De koffieresten houden voeding vast en helpen bij het composteren. Uit recent onderzoek blijkt ook dat het helpt om insecten te weren.

De meeste gewassen kweekt Bram op in de serre op het dak. Alleen wanneer hij met gewassen werkt waarvan je de zaailingen niet kan verplanten (wortels bijvoorbeeld) zaait hij de zaden in de compostlaag bovenop de strobaal.

Na een jaar experimenteren start Bram nu met de tweede fase van zijn dakakker: workshops organiseren en buurtbewoners betrekken. Op 7 maart is er een eerste infomoment voor toekomstige dakboeren. Volgende week zaterdag kan je er een workshop volgen over telen op strobalen. Om op de hoogte te blijven van het interessante aanbod, kan je de Facebookpagina van PAKT volgen.

Stadslandbouw op het dak

Eerder op deze blog vertelde ik over ‘Verborgen Tuinen’, een jaarlijks evenement in Rotterdam waarbij tientallen tuinen hun deuren openzetten. Ik nam jullie mee naar de tuin van De Omscholing, waar een voormalig schoolplein omgetoverd werd tot gezellige, gemeenschappelijke tuin.

De dakboerderij

Vandaag geef ik een impressie van ons bezoek aan de DakAkker, een stadsboerderij op het dak van Schieblock, een groot gebouw aan het Hofplein. Op het dak verbouwt men groente, fruit en kruiden en worden er zelfs honingbijen gehouden.

Bijenkasten op het dak.

De DakAkker functioneert als proefopstelling om te experimenteren met verschillende manieren van groene daken. De Dakakker werd in april 2012 aangelegd door Binder Groenprojecten naar het idee en ontwerp van ontwerpbureau ZUS [Zones Urbaines Sensibles] en ontwikkeld in samenwerking met het Rotterdams Milieucentrum. De millieukundige van het milieucentrum onderhoudt de tuin en bijenkasten samen met vrijwilligers.

Het is best indrukwekkend, een moestuin op deze hoogte. Het zicht over de stad is geweldig. Aan de ene kant van het dakpaviljoen staan bijenkasten en een bloemenwei. Aan de andere kant ligt de grote moestuin.

In hoge bakken teelt men vooral kruiden, zoals munt en citroenmelisse. Tegen de bakken groeien verschillende soorten zonnebloemen en op het dak zelf groeien groenten als bonen, aardappelen, uien en kool. Ook staan er een paar bessenstruiken (rode bessen, kruisbessen, Japanse wijnbes).

Zelfs op deze hoogte knabbelt er iets aan de kolen.

De planten lijken tussen de kiezelstenen te groeien, maar dat blijkt daktuinsubstraat te zijn uit (onder andere) gebroken dakpannen. Het materiaal houdt voedingsstoffen goed vast, in tegenstelling tot bijvoorbeeld lavakorrels. Het water kan gemakkelijk wegstromen, zodat de wortels niet nat blijven.

Als je een sedumdak wil aanleggen, is 4 cm substraat voldoende. Voor een moestuin heb je maar liefst 25 cm substraat nodig. En een stevig dak, want per cm substraat moet je 15 kilo per m³ rekenen.

Wij dromen ook van een groendak, liefst eentje waar we groenten op kunnen kweken. Maar daar zullen we eerst nog een paar jaar voor moeten sparen, want het is niet goedkoop – zeker als je eerst je dak onder handen moet nemen.

Er zijn genoeg redenen om voor een groendak te kiezen. Je helpt onder andere de biodiversiteit, het isoleert je huis en je dak gaat langer mee (als het voorzien is op het gewicht uiteraard, haha).

Wat zijn jouw ervaringen met groendaken? Heb je er een of droom je er zoals wij van?

De dakmoestuin van Greetje

Maandag vertelde ik al over de stadstuin van Nele en Eveline die ik bezocht tijdens de Ecotuindagen van Velt. Diezelfde dag ging ik ook een kijkje nemen bij de dakmoestuin van Greetje.

Greetje bij haar dakmoestuin.

Greetje woont in een prachtig verbouwd herenhuis in Antwerpen. De buitenruimte was oorspronkelijk beperkt: een donkere koer op het gelijkvloers. Na verbouwingen kwam er een kruidenbalkon bij op de eerste verdieping en een prachtige daktuin.

Het kruidenbalkon sluit aan op de keuken. Handig!

Op haar kruidenbalkon staan onder andere tijm, lavas, rozemarijn en peterselie: kruiden die ze vaak in de keuken gebruikt. Veel ervaring met tuinieren heeft ze niet, vertelt Greetje. Soms lukt er iets niet, maar dan probeert ze het gewoon nog een keer.

De dakmoestuin heeft ze laten aanleggen met behulp van ingenieurs. Het dak werd verstevigd met balken en de moestuinbakken steunen niet alleen op het dak, maar zijn ook bevestigd aan de muren. De plantenbakken zijn speciaal op heuphoogte gemaakt, zodat ze kan tuinieren zonder haar rug te veel te belasten. Tegen de muur zie je buizen die als klimhulp dienen voor de clematis en tomaten.

Boven de zithoek hangt een aardbeienkast van stacoroosters, op maat gemaakt door hetzelfde bedrijf dat ook de trappen plaatste.

Zelfs op vier hoog krijgt Greetje bezoek van slakken. Kopertape rond de plantenbakken moet voorkomen dat haar groenten opgegeten worden. In de plantenbakken, maar ook in potten en zakken kweekt ze onder andere rode biet, stekelbessen, aardappelen, pompoen, rabarber, tomatenvariëteiten, frambozen, aubergine, pepertjes en verschillende soorten sla.

Op haar daktuin valt de hele dag door zon, waardoor zonminnende planten als coeur de boeuf tomaten en pepertjes het heel goed doen. Bijzonder knap wat ze op zo’n kleine ruimte voor elkaar krijgt!

Nog meer inspirerende stadstuinen vind je terug op de pagina ‘Gluren bij de buren’.

Moestuinieren op het dak

Het contrast kon bijna niet groter zijn. Terwijl in ons hotel schilderijen hingen van berglandschappen en de Mona Lisa met een enorme joint in haar mondhoek, de receptie volgestouwd was met Chinese beeldjes, haarklemmen, foto’s van kinderen die verjaardagskaarsen uitbliezen en de gang naar wierook en javel rook, blonken in het vijfsterrenhotel Wellington zowel de vloeren als muren, droeg het personeel een uniform en rook de hal naar het enorme boeket dat er stond te pronken.

De moestuin op het dak van hotel Wellington.

Hotel Wellington ligt in Salamanca, de rijkste en duurste wijk van Madrid, op 100 meter van het prachtige Retiropark. Maar zelfs als je geen 155 euro per nacht wil neertellen voor een kamer, kan je een afspraak maken om hun eigen dakmoestuin te bezichtigen.

Deze aardbeitjes krijgen zeker genoeg zon!

Dus stonden we een beetje verloren aan de receptie te kijken naar een filmpje dat reclame maakte voor de grootste dakmoestuin op een hotel ter wereld totdat een vriendelijk lachende mevrouw ons meetroonde naar boven.

Het zaai- en oogstschema.

De moestuin op het dak was een idee van de hoteleigenaar die zich hiermee wilde onderscheiden van de andere hotels. Alles wordt biologisch geteeld door vier tuinmannen en de chef-kok, die er naar eigen zeggen tot rust komt.

Men kweekt er zelfs oesterzwammen.

De oogst verwerkt de kok in de gerechten van zijn restaurant Las Raices (wat ‘de wortels’ betekent), een van de restaurants van het hotel. Eerlijk gezegd waren we een beetje verbaasd over de omvang van de dakmoestuin, die met 14 moestuinbakken kleiner was dan verwacht. Het lijkt me moeilijk voor te stellen dat de chef-kok er voor iedereen mee kan koken.

Het uitzicht over de stad is wel fantastisch. En de moestuinbakken zitten goed in elkaar: er ligt watertoevoer in elke bak en alles is netjes onkruidvrij. Een grote tabaksplant moet bestuivers aantrekken en men kweekt er onder andere drie soorten tomaten, bloemkool, bonen en wortelen.

Het uitzicht over de stad

Voor chef-kok Javier Librero is de moestuin een verlengstuk van zijn restaurant dat biologische en seizoensgebonden gerechten klaarmaakt. Ervaring met tuinieren had hij tot voor kort niet. ‘Maar ik groei mee met de tuin’, vertelde hij ons al lachend.

Op de tafels van het restaurant Las Raices staan kroppen sla in hydrocultuur.

Een leuk concept dat hopelijk navolging krijgt. Want komaan: het record van grootste hotelmoestuin op een dak moet gemakkelijk te verbreken zijn. Hilton Antwerpen, ga ervoor!