De kloostertuin: tuinieren met woonzorgbewoners

In september maakte ik samen met Koen Wynants en Astrid Vingerhoets De Kiem, een krantje over samentuinen in district Antwerpen. Omdat we veel te veel tekst hadden, publiceer ik op mijn blog de gesneuvelde portretjes over enkele samentuinen. Vandaag: de Kloostertuin.

De Kloostertuin werd opgericht in 2019 toen woonzorgcentrum Hollebeek zijn tuin wilde openstellen voor de buurt om er een echte gemeenschapstuin van te maken. Hiervoor klopten ze aan bij Samenlevingsopbouw. Op die manier geeft men een semi-publieke ruimte terug aan de wijk.  

Buurtbewoners geven de samentuin van het woonzorgcentrum mee vorm (c) Samenlevingsopbouw

Het Kiel is een drukbevolkte wijk met veel sociale woningen die het ontbreken aan een eigen stukje groen. Een open plek waar ontmoeting, tuinieren en tal van activiteiten mensen samenbrengt was dus meer dan welkom.  

De link met het woonzorgcentrum blijft, want zelfs de minder mobiele bewoners maken gretig gebruik van de groene ruimte. Het regenwater van het dak leidt men terug naar de tuin door middel van een waterpunt. 

De buurt werkt de samentuin uit en kijken samen hoe de Kloostertuin een echt buurtpark kan worden. De geoogste groenten zijn voor de tuinvrijwilligers, wat overblijft gebruikt men in workshops rond gezonde voeding in de buurtwerking.  

Corona gooide natuurlijk wat roet in het eten, omdat samenkomen plots geen vanzelfsprekendheid meer was. Gelukkig kan dat weer. Vrijwilligers worden vooral aangetrokken door het buurtnetwerk en iedereen die van de tuin wil genieten, is welkom.  

Kloostertuin, Adres Turnersstraat 38, 2020 Antwerpen  

E diether.geniets@samenlevingsopbouw.be  

Lekkeroever: geen samentuin maar een samenbos

In september maakte ik samen met Koen Wynants en Astrid Vingerhoets De Kiem, een krantje over samentuinen in district Antwerpen. Omdat we veel te veel tekst hadden, publiceer ik op mijn blog de gesneuvelde portretjes over enkele samentuinen. Vandaag: Lekkeroever.

Lekkeroever is niet echt een samentuin – eerder een samenbos (in wording) waar meerjarige planten uit het voedselbos een plek krijgen. Plukgeluk, een vzw uit Vremde, vormt de 8000m² (!!) gazon tussen de woonblokken van het Europapark op Linkeroever stilletjes aan om tot een nectarwoud.

Samentuinders planten gewassen aan (c) Plukgeluk vzw

Samen met vrijwilligers planten ze gewassen volgens de principes van de permacultuur. De planten zijn zo veel mogelijk inheems omdat biodiversiteit op de eerste plaats komt.

Een echte ‘oogst’ zoals in de typische moestuin heb je hier niet. Zo hebben ze onlangs 1200 appelbomen geënt om uit te delen onder Antwerpenaren. Ze willen vooral een educatieve tuin zijn waar kinderen ecosystemen leren observeren en eetbaar groen leren kennen.

De grond kregen ze voor minstens 5 jaar in concessie via Woonhaven en ligt deels bovenop een ondergrondse parking. Onlangs kregen ze ernaast nog een stuk grond onbeperkt in bruikleen van het Agentschap Wegen en Verkeer.

Omdat de poldergrond waarop men tuiniert goed water vasthoudt, moeten ze amper water geven. In uiterste nood gebruiken ze  een kraantje van Woonhaven. Zodra de vergunning in orde is, leggen ze een vijver aan die als wateropslag werkt, maar ook voor drinken en koelte zorgt en dieren aantrekt als amfibieën en libellen. 

Lekkeroever is altijd op zoek naar vrijwilligers, in het bijzonder (maar niet uitsluitend) naar mensen die overweg kunnen met een zeis, iets kennen van fruitbomen snoeien of herborist zijn. 

Lekkeroever, Gloriantlaan 52, 2050 Antwerpen.
F @plukgelukBE
IG @plukgelukvzw
E plukgelukvzw@gmail.com

Damhof: een samentuin voor de buurt

In september maakte ik samen met Koen Wynants en Astrid Vingerhoets De Kiem, een krantje over samentuinen in district Antwerpen. Omdat we veel te veel tekst hadden, publiceer ik op mijn blog de gesneuvelde portretjes over enkele samentuinen. Vandaag: Damhof, de samentuin waar ik zelf als vrijwilliger actief ben.

Een jaar geleden bestond het terrein van deze samentuin nog uit asfalt. De eigenaar van de site, de projectontwikkelaar Triple Living, gaf Damhof de toestemming om 550m² steen uit te breken en er een samentuin te starten waar zowel in volle grond als in bakken getuinierd wordt.

In de bonentipi spelen de kinderen

Nu is er niet alleen een moestuin en serre, maar ook bloemenborders met vaste en eenjarige planten, een kippenhok en speelplekjes. Hoewel de tuin op privaat terrein ligt, is het altijd toegankelijk. Buurtbewoners komen er graag wandelen – met of zonder hond – en kinderen ravotten er in de bonentipi of rond het speelhuisje.

Op termijn zal de tuin publiek domein worden. Damhof heeft een contract met de ontwikkelaar om er te blijven tuinieren, ook wanneer de nieuwbouw er zal staan. Sowieso is er in de plannen voor de site ruimte voorzien voor een samentuin.   

Afgelopen zomer koppelde Damhof een regenton aan het dak van het nabijgelegen pakhuis. Binnenkort wil men dit nog verder laten overlopen in een zelf gegraven opvangbekken en wadi, waarlangs planten groeien als watermunt en smeerwortel.

De vaste kern van ongeveer 10 vrijwilligers zorgt voor minstens 1 wekelijks tuiniermoment. De andere vrijwilligers – een 50-tal – wordt daarvan op de hoogte gebracht via sociale media, WhatsApp en e-mail. Ze werken ook samen met andere partners. Zo loopt er bijvoorbeeld een project met een buurtvereniging ‘Vogels op den Dam’ om de mussen terug te brengen naar de buurt.

Damhof, Lange Lobroekstraat tegenover nr 41

F @damhof

IG @damhof2060

E samentuindamhof@gmail.com

De samentuinkrant is uit!

Heb jij de Antwerpse samentuinkrant al gezien? Ik ben heel benieuwd wat je ervan vindt!

De papieren versie van De Kiem, zoals we de Antwerpse samentuinkrant noemden, kon je onder andere vinden op de netwerkdag voor Samentuinen gisteren. De digitale versie vind je hier.

Bij het opmaken kwam het nodige knip- en plakwerk aan te pas

Het was in ieder geval super leuk om te maken, al moest alles verschrikkelijk snel gaan, ha. Tussen de eerste en enige redactievergadering en het krantje klaar voor druk zat precies anderhalve week.

We verzamelden foto’s, contactgegevens van alle samentuinen in district Antwerpen, schreven artikels… Maar het leukste vond ik de workshop van Commons Lab waarin ik het materiaal mocht vormgeven tot een echte krant. Mét schaar en lijm. En ook nog veel kopspelden en garen.

Knutsel-Bie

En daar, in een kamertje van het prachtige museum Plantin-Moretus, ontdekte ik dat we veel te veel tekst en foto’s hadden verzameld voor de luttele 4 pagina’s die we mochten vullen. Dus de komende week deel ik graag nog een paar portretten van Antwerpse samentuinen die onder het motto kill your darlings de persen niet haalden.

Veel leesplezier!

Samenaankoop witloofwortels

Bericht aan alle witlovers! Voor het derde jaar op rij kan je via Noordlof je witloofwortels aankopen. Je kan ervoor kiezen om de witloof thuis te kweken (aan 30 cent per wortel) of in de kelder van Fundament in Antwerpen-Noord (aan 40 cent per wortel).

Bestellen kan nog tot en met 26 februari. Ophalen kan op zaterdag 29 februari tussen 17 en 20u of zondag 1 maart tussen 11 en 12u in de Sint-Amanduskerk van Antwerpen 2060, aan de zij-ingang (Sint-Amandusstraat).

Koos je ervoor om de witloof ter plaatse te kweken, dan kan je op die momenten meteen aan de slag!

Voor wie nog een groentje is op het gebied van witloof, organiseert Noordlof de workshop aan op 29 februari om 17u in de kerk. In dit filmpje krijg je ook al tips om met de wortels aan de slag te gaan.

6 tips voor startende samentuinen

Tijdens de wintermaanden vallen de tuintaken grotendeels stil. Behalve wanneer je een samentuin wil opstarten! Dan is er altijd genoeg te doen: medetuiniers en een locatie zoeken, tuinplannen maken, buurtbewoners informeren…

De Tuin van Zorro, een samentuin in Mechelen

In het voorjaar sprak ik met Hilde en Rita, twee ervaren samentuinierders uit de Tuin van Zorro in Mechelen. Zij gaven een aantal gouden tips voor startende samentuinen:

Zie het niet te groots. Volgens Hilde en Rita is het heel verleidelijk om heel veel mensen te ronselen voor je samentuin. Toch houden zij hun ledenaantal liever op maximum 10. Zo lopen de tuiniers elkaar niet in de weg en heeft iedereen iets om handen in de tuin.

Begin met makkelijke gewassen. Goede oogsten werken motiverend. Begin dus met sla en courgette, daarmee gaat het bijna nooit mis. Bloemkool kan je later nog proberen.

Let it go! Laat dingen los om ergernis te vermijden. Je werkt samen met een groep mensen dus het is belangrijk om goed overeen te komen en je niet druk te maken over kleine dingen.

Maak goede afspraken over de verdeling van de oogst. In de Tuin van Zorro gaat de verdeling van de opbrengst vanzelf. De oogst verzamelt men tijdens de tuinmomenten op een plek. Iedereen neemt dan wat hij of zij nodig heeft. Men houdt geen score bij over wie hoe vaak geweest is en hoeveel oogst hij of zij mag meenemen. Om wrevel te vermijden, kan je best vooraf goede afspraken maken.

Volg af en toe een moestuincursus om de basisprincipes van het tuinieren onder de knie te krijgen. Zo til je je moestuinvaardigheden wat sneller tot een hoger niveau!

Plaats zeker een picknicktafel! In de Tuin van Zorro kweekt men het groepsgevoel aan de picknicktafel. Men babbelt en borrelt er en is volgens Hilde en Rita het geheim achter het succes van hun samentuin.

En als bonus nog deze tip: heel opvallend vond ik de omgang van de samentuinierders met hun buren. Bij de opstart informeerden ze hen over hun plannen en ze nodigen ook regelmatig de buurt uit voor een bezoekje. Ze nemen klachten (bijvoorbeeld over een tak die over een omheining hangt) serieus. Daardoor hebben ze een goede band met hun buren die op hun beurt een oogje in het zeil houden wanneer de tuiniers er zelf niet zijn of hen water geven die keer toen hun regenvaten uitgeput waren.

Veel succes met jullie eigen samentuin!

Dit blogbericht is een herwerking van een artikel dat ik voor het magazine Stadstuinieren (2019-03) schreef. Een nieuwe editie ligt vanaf deze week in de krantenwinkel.

Ecotuindagen 2018

Naar jaarlijkse traditie ga ik het eerste weekend van juni weer rondneuzen in enkele stadstuinen. ‘Inspiratie opdoen’ zoals dat in de boekskes heet, maar eigenlijk komt het neer op mij schaamteloos vergapen aan weelderige bloemenborders en ecologische moestuintips ontfutselen van ervaren tuiniers.

Uit de lijst van deelnemende tuiniers – meer dan 250 tuinen doen dit jaar mee, een record – maakte ik alvast een shortlist:

• Je kan zondag 3 juni tussen 10 en 16 uur een fietslus volgen langs 5 samentuinen in Deurne. De route haal je af in een van de deelnemende samentuinen, bijvoorbeeld Drakenhof (Grensstraat ingang tegenover Mortselsesteenweg 48). Meer details.
• De geweldig gezellige en kindvriendelijke bostuin uit Sint-Niklaas doet dit jaar ook weer mee. Meer details.
• De onder tuinbloggers beroemde Fruitberg is ook van de partij. Meer details.
• Opvallend hoeveel Nederlandse tuinen er dit jaar mee doen. In Amsterdam bijvoorbeeld of Den Haag.
• In Lier kan je naar een zelfplukbloemenweide.
• In Vilvoorde ligt er een medicinale kruidtuin die volgens de permacultuurprincipes groeit.
• Kinderen gaan volgens mij veel plezier hebben op deze plek in Mechelen, met blotevoetenpad en kinderanimatie.

Dit zijn alvast meer tuinen dan ik zelf zal kunnen bezoeken, helaas.

Stel zelf je lijstje samen via de lijst van deelnemende tuiniers op de website van Velt. Veel plezier!

 

Een bostuin in Sint-Niklaas

Afgelopen weekend kon je weer binnengluren bij 200 ecologische tuinen in België en Nederland tijdens de Ecotuindagen van Velt. Met man en kind bezocht ik twee leuke initiatieven: een tropische tuin mét zwemvijver in Moorsel (Aalst) en een bostuin in Sint-Niklaas. Vandaag deel ik graag het verslagje van ons bezoek aan de bos- en samentuin in Sint-Niklaas.

In de lagere school had ik het geluk om een bos als speelplaats te hebben. Met mijn vriendjes bouwden we kampen in de rododendronstruiken, betaalden we met dennenappels en maakten we kabouterhuisjes aan de voet van de bomen.

Die herinneringen kwamen weer boven tijdens het bezoek aan Op den Hof in Sint-Niklaas. Geweldig met hoeveel energie kinderen in het speelbos kunnen ravotten.

De bos- en samentuin aan de rand van de stad is niet alleen bos. De acht gezinnen die de lap grond anderhalf jaar geleden kochten, maakten ook plaats voor een moestuinhoek, een kampvuur en een speelweide.

Daarvoor moesten ze de strijd aanbinden met de Japanse duizendknoop en omgevallen bomen verwijderen.  Op termijn willen ze de rij populieren weg, omdat deze bomen blijkbaar vaak omwaaien. Voordat ze beginnen kappen, willen ze de vers aangeplante sneukelhaag nog de kans geven om te groeien, zodat de wind geen vrij spel krijgt op het terrein.

Wie heeft er nog een tuin nodig als je hier kan spelen en vertoeven?

Blindentuin in Hof van Leysen

De buurtbewoners van het Hof van Leysen, een sympathiek park in Antwerpen, nemen sinds september vorig jaar de verwaarloosde blindentuin onder handen. Ik ging een kijkje nemen, nieuwsgierig naar het werk dat er tot nu toe verzet is.

De blindentuin is nu een samentuin voor de buurt

De blindentuin werd eind jaren zeventig aangelegd door de provincie Antwerpen. Het concept was op zich goed: een tuin in hoge bakken met metalen leuningen waarmee blinden en slechtzienden zich konden laten leiden. Er stond (en staat) zelfs een plattegrond in braille. In de tuin groeiden vooral planten die lekker geurden of fijn aanvoelden.

Het oude infobord in braille staat er nog.

De locatie was ook niet zo slecht gekozen: aan de overkant van het park ligt een instituut voor vrouwen met een visuele handicap. Zij kunnen er al meer dan 40 jaar terecht voor opleidingen en woonondersteuning.

Toch raakte de blindentuin al snel in verval. De provincie was heel enthousiast toen buurtbewoners vorig jaar besloten om de tuin aan te pakken. Met de steun van de burgerbegroting en de provincie vernieuwden vrijwilligers uit de buurt de vermolmde moestuinbakken en plantten ze bessenstruiken, kruiden, bloemen en groenten.

Ongeveer de helft van de bakken moest vernieuwd worden.

De grootste uitdaging voor de samentuin is naar eigen zeggen de spelende kinderen in het park. Naast de tuin ligt een speeltuin en de kinderen rennen ook graag tussen de moestuinbakken. Dat is natuurlijk nog niet zo erg, vervelender is dat ze soms ook in de bakken klauteren, planten vertrappelen en ze kaal plukken. Om dit tegen te gaan, maken enkele kinderen pictogrammen om op te hangen in de tuin en staat er een infobord voor de ouders.

Vrijwilligers voor de samentuin zijn nog steeds welkom. Via deze facebookpagina blijf je op de hoogte van werkdagen in de tuin. De tuiniers plannen daarnaast ook activiteiten zoals een picknick of een filmavond over ecologie voor de buurt.

Weer een mooie aanwinst voor de buurt!

RIP de Wasserette

Had je tien miljoen, wat zou jij dan doen? Dat zongen Samson en Gert toen ik klein was. Ik zou er in ieder geval geen liters limonade en honderd kilo chocolade mee kopen. Misschien zou ik er bouwgrond voor aanschaffen in de stad en er een samentuin op zetten.

Grond, dat blijft het grootste probleem voor de samentuinen in de stad. De meeste samentuinen bestaan bij de gratie van anderen. En als je pech hebt, zien die anderen de tuin als een tijdelijk opvulsel, totdat de bouwplannen rond zijn. Dat is onlangs gebeurd met de geweldig fijne samentuin De Wasserette in Borgerhout (Antwerpen).

Kruidenspiraal in De Wasserette

Ik had de samentuin nog maar net ontdekt, dankzij een ecologische wandelzoektocht in de buurt waar het een van de haltes was. Het was een groen lichtpuntje in de wijk waar verder vooral stenen te bewonderen zijn.

De samentuin werd in 2013 opgestart door de transitiebeweging in Borgerhout op de hoek van de Vinçottestraat en de Kattenberg. Toen heette de tuin nog Cattelberg. Begin 2015 verhuisde de tuin naar een zijstraat van het Moorkensplein en veranderde de naam naar de Wasserette.Al snel werd het een plek waar buurtkinderen in het groen konden spelen, buurtbewoners een glaasje konden drinken of met hun vingers in de aarde konden woelen.

Blijkbaar lag de grond al 10 jaar braak. En net nu de buurtbewoners iets leuks doen met de grond, besluit de stad om er appartementen op te zetten…

Geld versus groen, het is bijzonder jammer dat het daar altijd op uit komt. Ik ben blij dat ik de samentuin nog heb leren kennen voordat deze eind september ten grave werd gedragen.